متات‌نيوز- به کار بردن الگوهای نامتوازن و ناهماهنگ با فرهنگ ایرانی در ساخت ساختمان‌ها، کم و بیش در شهرهای مختلف کشور رواج دارد، اما افزایش این نوع ساخت‌و سازها در یزد که عنوان دومین شهر تاریخی و اولین شهر خشتی جهان را دارد و بافت تاریخی آن گنجینه معماری اصیل ایرانی- اسلامی است، تاسف‌برانگیزتر به نظر می‌رسد...

به کار بردن الگوهای نامتوازن و ناهماهنگ با فرهنگ ایرانی در ساخت ساختمان‌ها، کم و بیش در شهرهای مختلف کشور رواج دارد، اما افزایش این نوع ساخت‌و سازها در یزد که عنوان دومین شهر تاریخی و اولین شهر خشتی جهان را دارد و بافت تاریخی آن گنجینه معماری اصیل ایرانی- اسلامی است، تاسف‌برانگیزتر به نظر می‌رسد.

معاون سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد در این زمینه به خبرنگار همشهری گفت: معماری ایرانی و در رده‌های والایی از آن «معماری یزد» همواره دارای ویژگی‌هایی خاص و هویت و شمایل متمایز بوده است. به طوری که در طول تاریخ و حتی با تغییرات حکومتی، شاهد تغییرات گاه اندک و گاه بسیار آن بودیم اما باز هم می‌شد به آن عنوان «معماری ایرانی» را اطلاق کرد.

«سامان کارگر» اضافه کرد: اما از حدود 150 سال پیش به این سو، ما دیگر معماری «روال‌مندی» نداریم و گسستی عجیب در معماری پیوسته‌ ما به چشم می‌خورد. گسستی که در هنرهای دیگر ما، به خصوص هنرهای انتزاعی‌تر مانند موسیقی نیز اتفاق افتاد و در این زمان گاه «تک دانه‌های فاخر» ساخته شد اما دیگر آن «امتداد فاخر» به چشم نخورد.

فرهنگ عاریه‌ای معماری

معاون سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تاکید کرد: تا پیش از این، تغییرات در معماری ما یا بر‌اساس تجارب پیشین در همین سرزمین یا «تاثیرپذیری سنجیده» از تجارب و فناور‌ی‌های دیگر بوده است.

کارگر ادامه داد: ماجرا از آمدن «بتن و تیرآهن» شروع شد. مصالحی که ما به آن نرسیدیم، بلکه از دیگران به عاریه گرفتیم و متاسفانه همراه با آن «فرهنگ بهره برداری از آن» را در نیافتیم و یا این‌که این فرهنگ آنقدر متفاوت با ریشه‌های ما بود که بر بستر اجتماعی فرهنگی ما خوش ننشست.

وی تصریح کرد: چنین بود معماری ما به ساخت آشپزخانه‌هایی با سبک «اُپن» و «نمای رومی» و آپارتمان‌های امروز رسید و شهرسازی ما خیابان‌های مستقیمی شد که اطراف آن را مغازه‌ها پرکردند!

این مدرس دانشگاه در ادامه تغییرات اجتماعی و فرهنگی و کاهش سطح زیبایی‌شناسی در سطوح عام اجتماعی، کم‌آگاهی و کم آموزشی در زمینه معماری و شهرسازی را از دلایل تطابق نداشتن معماری امروز با شیوه زندگی ایرانی عنوان کرد.

کم توجهی به معیارهایی که معماری اصیل ما متاثر از آنها بود مانند اقلیم و فرهنگ، تفکر رو‌به‌گسترش «جهانی شدن» و برداشته شدن مرزهای فرهنگی و توجه بیش از اندازه به سرعت اجرا و صرفه‌های اقتصادی نیز از دیگر دلایلی بود که معاون سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به عنوان علت تطابق نداشتن معماری امروز با شیوه زندگی ایرانی مطرح کرد.

بی‌دقتی متخصصان به بافت تاریخی

این کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی با رد این موضوع که محدود شدن دغدغه افراد صاحب نظر به بافت تاریخی، موجب بی‌توجهی به مناطق دیگر شهر شده است، گفت: نگاه ما به بافت تاریخی نیز هنوز کافی نیست، اما بی‌توجهی صاحب‌نظران را به مباحث بنیادی معماری امروز، چه در کشور و چه در استان شاهد هستیم.

کارگر موانع بر سر راه گسترش مفاهیم و ارزش‌های موجود در معماری اصیل ایرانی-اسلامی به ساخت و سازهای شهری را به زمینه‌های اقتصادی، تکنولوژیک، فرهنگی و اجتماعی تفکیک و تصریح کرد: بهره‌گیری یا احیای ارزش‌های معماری پیشین، اغلب نیاز به هزینه‌کردهایی دارد که امروزه با توجه به مسائل اقتصادی به صورت گسترده قابل‌اجرا نیست ولی در عین حال می‌توان برای آن ساز و کار مناسبی اندیشید و اجرا کرد.

وی افزود: امروزه در توجه به شیوه‌هایی که بتواند با بهره‌گیری از تکنیک‌ها و شیوه‌های نوین، الگوها و مفاهیم معماری اصیل را استخراج کند و به کار گیرد، محدودیت وجود دارد.

به گفته کارگر، برخی نگاه‌های آمیخته با تمسخر و کم ارزش پنداری و عقبگرد دانستن پرداختن به این مباحث نیز مانع از تحقق این امر شده‌اند.

دشواری‌های بازگشت به شیوه‌های بومی و سنتی  در معماری

معاون سابق اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان علت مقابله نکردن با الگوهای نامتوازن در ساختمان‌سازی را تفاوت دیدگاه‌ها در بین متخصصان و معماران و نبود وحدت نگاه و تصور به کلیت این موضوع دانست و افزود: هنوز عده‌ای از متخصصان، متقاعد به بد بودن وضعیت کنونی نشده‌اند. علاوه بر این هنوز مشکلاتِ فنی، اجتماعی، فرهنگیِ اغلب ساخت و سازهای کنونی و تاثیر دنباله‌دار آن در آینده، به چشم عموم نمی‌آید و آگاه به این مساله نیستند. «سامان کارگر» ادامه داد: برخی صرفه‌های اقتصادی که برای بعضی از متخصصان یا کارفرمایان و سرمایه‌گذاران از قبل نبود یک ساختار و نظامِ با منطق حاصل می‌شود نیز یکی از موانعی است که جلوی بازگشت آسان به شیوه‌های معماری بومی را می‌گیرد.

منبع: همشهري