متات‌نيوز- خبرهای منتشر شده حاکی از آن است که ۴۷ هزار جلد کتاب و اسناد مربوط به کاوش‌های باستان‌شناسی و نقشه‌های اوزالیدی از بناهای باستانی به همراه هزاران قطعه عکس‌های تاریخی مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور به یغما رفت و نابود شد،

اما کارشناسان و مدیران اسناد و مدارک معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این آمار را نادرست می‌دانند و عنوان می‌کنند حدود ۱۸ هزار سند، مدرک، کتاب، اسلاید و فیلم گم شده و بسیاری نیز دچار آسیب‌های جدی شده‌اند. دلیل این امر نقل و انتقال معاونت میراث فرهنگی به شیراز و سپس انتقال دوباره آن به تهران است. به گفته کارشناسان و مدیران میراث فرهنگی کشور، این اسناد و مدارک در شرایط بسیار بدی در شیراز نگهداری می‌شده‌اند. به همین دلیل بسیاری از آنها تخریب شده و بسیاری دیگر نیز گم شده‌اند. بسیاری از کارشناسان می‌گویند که اسناد و مدارک در میدان انقلاب و برخی کتابفروشی‌ها به فروش می‌رسند که به عقیده مدیران میراث فرهنگی شایعه‌ای بیش نیست، اما جای تعجب دارد که چگونه این مدیران با خونسردی در جای خود نشسته‌اند و هیچ اقدامی برای جلوگیری از سوءاستفاده از این اسناد و مدارک نمی‌کنند؟

طرح شتابزده نقل و انتقال

در دوره دولت دهم طرح بدون مطالعه و شتابزده‌ای اجراشد که درآن پیشنهادشده بود برای تمرکززدایی، سازمان‌های دولتی رابه شهرهای دیگر انتقال دهند. اما در میان همه این سازمان‌ها زورشان به سازمان میراث فرهنگی رسید و به کارکنان این سازمان دستور دادند که کاسه و کوزه را جمع کنید بروید شیراز! چندی نپایید که دولت از انتقال سازمان میراث فرهنگی به شیراز عقب‌نشینی کرد و سازمان دوباره به تهران بازگشت و مسئولان متوجه اتفاق شوم و شگفت‌انگیزی شدند؛ ده‌ها هزار برگه سند، عکس، اسلاید و نقشه‌های باستان‌شناسی از تمامی محوطه‌های باستانی ایران که از سال ۱۳۰۰ یعنی نزدیک به یک قرن باستان‌شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی با رنج فراوان تهیه کرده بودند و شناسنامه هویت مردم ایران بود در جریان این جابه‌جایی‌های بیهوده نیست و نابود شده بود! برای درک ژرفای این فاجعه کافی است تصورکنید که یک روز همه مدارک هویتی خودرا گم کرده‌اید، حال تصور کنید هویت ۸۰ میلیون ایرانی در سطح دنیا به سادگی گم یا بهتر است بگوییم نیست و نابود شده است. پس ازاین رخداد آب از آب تکان نخورد و حتی یک تن به اتهام سهل‌انگاری بازداشت و بازخواست نشد. اکنون چندین سال از این رخداد تلخ می‌گذرد و هنوز نه کسی پاسخگو است، نه کسی پیگیر است و نه اسناد یادشده پیدا شده‌اند. هیچ کس نپرسید مگر می‌شود اسناد با آن اهمیت به یکباره ناپدید شوند! سخن از یک برگ دو برگ یا حتی ۱۰۰ برگ سند نیست؛ سخن از نزدیک به ۱۸ هزار سند و نقشه است که برای تهیه هرکدام از آنها نیازبه صدها ساعت کار کارشناسی و بهره گرفتن از ده‌ها دانشمند و کارشناس امور باستان‌شناسی است. با ناپدید شدن این اسناد بسیاری از محوطه‌های باستانی ایران به ثبت جهانی نخواهند رسید و بسیاری از کاوش‌های باستان‌شناسان نیمه‌کاره رها خواهند شد و مهم‌تر آنکه اگر این اسناد و پلان‌های حساس باستانی به‌دست غارتگران و قاچاقچیان میراث فرهنگی بیفتد می‌توانند با سوءاستفاده از آنها به کاوش‌های غیرمجاز و غارت اشیای باستانی دست بزنند.

 گم شدن اسناد صحت دارد!

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خبر گم شدن اسناد و مدارک این پژوهشگاه را تایید کرد.

محمد بهشتی به صمت گفت: این نکته که اسناد و مدارکی طی نقل و انتقالات ناپدید شده‌اند صحت دارد.

او افزود: متاسفانه طی نقل و انتقالات معاونت میراث فرهنگی و به تبع آن پژوهشگاه و کتابخانه این معاونت به شیراز و سپس انتقال دوباره این مراکز به تهران اسناد و مدارک بسیاری گم شده‌اند.

۱۸هزار سند گم شده‌اند

دیگر کارشناسان پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز گم شدن اسناد و مدارک را تایید کرده و با آمار دقیق خبر از میزان تخریب و گم شدن آنها می‌دهند.

ملیحه مهدی‌آبادی، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه پژوهشگاه میراث فرهنگی درباره اسناد گمشده در نقل‌وانتقالات به صمت گفت: تعدادی از اسناد در آن دوره از دست رفته و تعدادی نیز تخریب شده است.

او افزود: پس از بازگشت از شیراز بررسی‌هایی انجام داده و مدارک را با اطلاعاتی که از قبل داشتیم مقایسه کردیم و متوجه شدیم تعدادی از اسناد مانند اسلاید، نقشه، فیلم و عکس، نگاتیو و تعدادی از نقشه‌ها را از دست داده‌ایم. طی رفت‌وآمد کارمندان وقت به دلیل عجله در برداشتن اسناد و انتقال زودتر، مدارک و اسناد را بدون حضور کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انتقال دادند که موجب شد تعدادی از نقشه‌ها پاره شوند، آسیب ببینند و سوراخ شوند.

این کارشناس میراث فرهنگی در ادامه بیان کرد: این اسناد و مدارک در یک انبار نامناسب و سوله نگهداری می‌شده و تنها یک سال پیش از بازگشت اسناد به طور صوری و ظاهری اسناد و مدارک به مدت چند روز به نمایش گذاشته شد. نگهداری نامناسب اسناد و مدارک موجب شد به جز گم شدن آسیب‌های جدی به اسناد وارد شود و مجبور شدیم دو بار اسناد را ضد عفونی کنیم. از آن زمان تاکنون در حال ضد عفونی کردن اسناد هستیم و دوباره برگ به برگ اسناد را غبارروبی می‌کنیم. اسناد آسیب‌دیده بخش‌هایی قابل مرمت هستند. زمانی که اسناد حمل می‌شدند توسط گیره در فایل‌های مخصوص نگهداری می‌شدند اما زمان انتقال گیره‌ها را باز نکردند و اسناد را در کاغذ مخصوص قرار ندادند؛ در نتیجه اسناد سوراخ شدند. بسیاری از اسناد و مدارک به دلیل نگهداری نامناسب کپک زدند، حتی خرابکاری پرندگان روی اسنادی که پیش از انتقال شسته شده، ضدعفونی شده و باکس‌گذاری شده بودند مشاهده می‌شد.

مهدی‌آبادی اظهار کرد: ۹۵ درصد از اسناد و مدارک معاونت میراث فرهنگی دیجیتالی و اسکن شده بودند اما نسخه اصلی آنها از دست رفته است، همچنین نگاتیوها و فیلم‌های ۱۶ میلی‌متری، ‌۸ میلی‌متری و ۳۵ میلی‌متری آسیب دیده بود و با شرایط بسیار نامناسبی از شیراز برگشتند که بخش‌هایی از آنها را ساماندهی کردیم. همچنین دستگاه‌هایی که برای خواندن، فهرست‌نویسی و بررسی اسناد استفاده می‌شدند از بین رفته‌اند.

مهدی‌آبادی درباره آمار اسنادی که مفقود شده‌اند، اظهار کرد: این اسناد را می‌توان به ۵ دسته تقسیم کرد؛ بخش نخست اسناد حدود ۵۰۵ برگ نقشه با ابعاد متفاوت ترسیم شده روی کاغذهای کالک، پوستی و معمولی، از آثار تاریخی است که از طریق انجمن آثار ملی، مرکز حفاظت از آثار باستانی و مرکز باستان‌شناسی ایران به سازمان میراث فرهنگی وقت منتقل شده بود.

او افزود: دومین بخش مشتمل بر ۱۷ هزار اسلاید و نگاتیو است که طی ۷۰ تا ۸۰ سال گردآوری و در مرکز اسناد وقت نگهداری می‌شد که متاسفانه گم کدگذاری شده و فهرست‌نویسی توصیفی نشده بود. بنابراین در حال حاضر امکان ارائه فهرست دقیق از نگاتیوهای گمشده نیز میسر نیست.

مهدی آبادی در ادامه بیان کرد: بخش سوم شامل ۲۸ پرونده ثبت آثار ملی است که قبل از انتقال به شیراز اسکن شده بودند و اکنون نسخه دیجیتالی آنها موجود است اما اصل پرونده گم شده است. بخش چهارم نیز شامل ۱۰۷ عکس کمیاب است.

این کارشناس اسناد فرهنگی افزود: پنجمین بخش نیز ۱۸۲ گزارش گروه‌های پژوهشی است که فقط فهرست اسامی آنها در دسترس است.

مدیر مرکز کتابخانه و اسناد پژوهشگاه میراث فرهنگی ادامه داد: علاوه بر موارد ذکر شده، تعداد ۶ لوح فشرده و ۱۶۹ کتاب از کتابخانه گم شده است که مسئولان ذی‌ربط هنگام بازنگری در مجموعه‌های منتقل شده از شیراز در جریان امر قرار گرفته‌اند.

او افزود: ۴۷ هزار سند گمشده اشتباه است. به نظر می‌رسد اشتباه از آنجا آغاز شد که گفته شد پژوهشگاه دارای ۴۷ هزار سند، مدرک و کتاب است و تمامی آنها گم شده‌اند.

مدیر مرکز اسناد تاکید کرد: متاسفانه هنگام انتقال، حتی به یک نفر از کارشناسان مرکز اجازه داده نشد تا نظارت بر بسته‌بندی داشته باشند و به دلیل تعجیل مسئولان وقت در انتقال اسناد ملی مرکز فقط از تعدادی نیروی خدماتی برای این مهم استفاده شد.

فروش اسناد شایعه است

مهدی‌آبادی درباره اسناد و مدارکی که گفته می‌شود به فروش می‌رسند، اظهار کرد: به طور حتم اسنادی که فروخته می‌شوند اسناد ما نیستند. هیچ مستندی مبنی بر اینکه این اسناد در انقلاب به فروش می‌رسند موجود نیست اما ممکن است سودجویان برخی نقشه‌ها را به نام اسناد سازمان میراث فرهنگی بفروشند.

همچنین به گفته کارشناسان اسناد و مدارک، کتاب‌ها و نسخه‌های تاریخی در شیراز در مکان نامناسبی نگهداری می‌شدند.

اسدالله درویش امیری، معاون امور حقوقی و مجلس سازمان میراث فرهنگی کشور، اسناد و نسخ خطی و همچنین کتب تاریخی را سرمایه‌ای ارزشمند برشمرد و اظهار کرد: ریاست وقت سازمان پس از انتقال معاونت میراث فرهنگی به شیراز کتابخانه مرکزی این معاونت را نیز به شیراز منتقل کرد.

او افزود: متاسفانه پس از انتقال معاونت میراث به شیراز و همچنین به دلیل نداشتن کتابخانه، کتب تاریخی و نسخ خطی در گونی برنج و کارتن در زیرزمین ساختمان محل استقرار معاونت میراث نگهداری می‌شد.

آثار ارزشمند تاریخی به دلیل نگهداری در زیرزمین طعمه حشرات، موش‌ها و همچنین رطوبت شده و آسیب جدی دیدند.

شکایت کنید

نمایندگان مجلس شورای اسلامی اعلام کرده‌اند که در صورت شکایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به پیگیری گم و نابود شدن این اسناد و مدارک می‌پردازند.

بهرام پارسایی، نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی نیز به صمت گفت: در آن دوران قرار بود تمرکززدایی از پایتخت انجام شود و کارشناسان بسیاری معتقد هستند که تمرکز تمامی نهادها و سازمان‌ها مشکلات بسیاری را به همراه خواهد داشت.

او افزود: استان فارس دارای ویژگی‌های خاص و منحصر به فردی در حوزه فرهنگ و میراث فرهنگی است. شیراز پایتخت فرهنگی کشور به واسطه دارا بودن جاذبه‌ها، آثار باستانی و ادبیان بزرگ است. همچنین آثار جهانی و شناخته شده‌ای مانند تخت جمشید و پاسارگاد در این مکان واقع شده‌اند.

پارسایی اظهار کرد: استان فارس نیز در حوزه‌های مختلف گردشگری دارای ظرفیت‌های بسیاری است و مکان مناسبی برای فعالیت هریک از معاونت‌های گردشگری چه در حوزه میراث فرهنگی و چه در دیگر حوزه به شمار می‌رود.

او افزود: به طور حتم استان فارس مکان مناسبی برای فعالیت‌های میراث فرهنگی به شمار می‌رود اما دلیل انتقال دوباره این معاونت به تهران را نمی‌دانم. در رسانه‌ها شنیده و خوانده‌ام که برخی اسناد و مدارک در این نقل و انتقالات ناپدید شده‌اند که اگر این امر صحت داشته باشد به طور حتم آن را پیگیری خواهیم کرد.

سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ اظهار کرد: پژوهشکده میراث فرهنگی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید برای گم شدن پرونده‌ها شکایت کنند چراکه این پرونده‌ها مستندات مربوط به ۷۰ میلیون نفر جمعیت ایران هستند.

او درباره اینکه چرا مدیران استان فارس با وجود دارا بودن چنین قدمت و آثار باستانی ارزشمندی، اسناد و مدارک میراث فرهنگی کشور را در مکانی نامناسب و مرطوب نگهداری کرده و آنها را طعمه موش‌ها کرده‌اند توضیحی نداد.

منبع: روزنامه صمت