متات‌نيوز- رییس پژوهشکده باستان‌شناسی با اعلام این خبر که این مرکز موضع رسمی خود در قبال حفاری‌های باستان‌شناسی ناصر نوروززاده چگینی در عمارت مسعودیه را به مراکز ذی‌ربط و مدعی سازمان میراث فرهنگی ارسال کرده است، می‌گوید: این حفاری‌ها با مجوز پژوهشکده انجام شده و هنگام صدور مجوز میراث فرهنگی استان تهران، یگان حفاظت، حراست و صندوق احیا با ارسال نامه از این موضوع مطلع شده بودند.

به گزارش معماری‌نیوز؛ هنگام تحویل گرفتن عمارت مسعودیه در تیرماه از عظامی‌ها به دلیل فسخ قرارداد توسط صندوق احیا، این موضوع مورد توجه صندوق احیا قرار گرفت که امکان وجود شبهه در کاوش‌های باستان‌شناسی ضلع غربی و حفاری‌های ضلع شرقی باید مورد بررسی قرار گیرد.

در بازدید خبرنگاران از عمارت مسعودیه پس از فسخ قرارداد در اواخر تیرماه، محمدرضا پوینده – مدیرعامل صندوق احیا- درباره حفاری‌های جبهه شرقی و غربی و این که آیا این حفاری از نظر صندوق غیر مجاز بوده است یا خیر به خبرنگار معماری نیوزگفت: من آقای چگینی را نمی‌شناسم اما همه آنها که می‌شناسند، می‌گویند باستان‌شناس مطرح و انسان شریفی است ایشان از پژوهشکده باستان شناسی  مجوز حفاری جبهه غربی را گرفته است اما پرسش ما این است که چرا میراث تهران و یگان حفاظت و صندوق از این موضوع مطلع نبودند.

 تکلیف حفاری‌ها باید مشخص شود

 اما اگر صندوق احیا یا میراث تهران از این حفاری‌ها مطلع نبوده قطعا ضعف این دو نهاد به میان می‌آید که پوینده در پاسخ به این پرسش توضیح داد: فرض که تعلل از میراث تهران و یگان و صندوق باشد، این افراد هم باید پاسخگو باشند. من باید پیگیر مطالبات مردم باشم وگرنه به نفس کار آقای چگینی خدشه‌ای وارد نیست. قطعا ایشان از خودشان دفاع می‌کنند و احترام و تکریم چنین مردی بر همه لازم است و به ساحت هیچ کس هم تعرض نمی کنم اما من هم به عنوان مسوول صندوق و مدعی العموم باید پیگیری کنم. اکنون در این بخش یکسری حفاری‌ها هم هست که باید مشخص شود کی انجام شده و مربوط به چه دورهای است. باید تکلیف آنها و حفاری‌های جبهه شرقی مشخص شود.

 او ادامه می‌دهد: اکنون بخشی از اشیا به دست آمده از حفاری‌های مختلف داخل فویل در یکی از اتاق‌ها نگهداری می‌شود که ما در را قفل کردیم و برایش محافظ گذاشتیم. و باید آنها نیز تعیین تکلیف شود.

 به گزارش معماری‌نیوز، همان زمان خبرنگار معماری نیوز با حمیده چوبک – رییس پژوهشکده باستان‌شناسی- گفت و گو کرد و وی از تماس‌های تلفنی و پیگیری این ماجرا خبرداد و گفت: ما موضع رسمی خود را در قبال حفاری‌های آقای چگینی و دفاع از ایشان به عنوان یک چهره شاخص و شناخته شده در حوزه باستان‌شناسی به مراکز ذی ربط اعلام کردیم و آنها متوجه اشتباه خود شدند.

او که در آن زمان ترجیح داد گفت وگوهایش در قالب دوستانه باقی بماند و منتشر نشود پس از انتشار مطالب دیگر درباره عمارت مسعودیه خواستار آن شد که موضع پژوهشکده و اقدامات این مرکز در قبال ناصر نوروززاده چگینی همچنین مواضع رییس پژوهشکده درباره عمارت مسعودیه منتشر شود که متن مصاحبه زیر به همان زمان باز می‌گردد.

باستان‌شناسان بازنشسته میراث فرهنگی نیاز به ناظر ندارند

یکی از ایراداتی که صندوق حفظ و احیا به کاوش‌های ناصر نوروززاده چگینی گرفته بود عدم حضور ناظر بر کار کاوش بود حمیده چوبک در گفت و گو با خبرنگار معماری‌نیوز، در پاسخ به این پرسش که آیا بازنشستگان باستان‌شناس سازمان میراث فرهنگی برای کاوش در محوطه‌ها نیاز به ناظر دارند؟ می‌گوید: تقریباً به چنین ناظری نیاز نیست. گاهی اوقات چنین کاری را انجام می‌دهیم اما در اکثر مواقع نه چرا که این افراد وابسته به سازمان و حقوق‌بگیر آن هستند. ناظر برای کسانی است که هیچ نوع وابستگی به سازمان ندارند و اگر تخلفی انجام دهند پژوهشکده هیچ حربه‌ای در مقابل آنها ندارد. یک باستان‌شناس بازنشسته، حقوق‌بگیر دولت است و ملزم به رعایت قوانین، از این رو انجام کارهای او در بیشتر موارد نیاز به ناظر ندارد مانند آقایان مهدی رهبر، ناصر نوروززاده چگینی، میرعابدین کابلی و....

 ناصر نوروززاده چگینی مشاور عالی پژوهشکده باستان‌شناسی است

 رییس پژوهشکده باستان‌شناسی در این باره اظهار می‌کند: ایشان در 90 درصد کارها مشاور عالی ما در حوزه باستان‌شناسی هستند، برای چنین کسی من چگونه ناظر بگذارم؟! این سخن بسیار عجیبی است ما در مورد پیشکسوتان بازنشسته اصلا ً نیاز به ناظر نداریم. حتی در مورد کاوش‌های باستان‌شناسی انجام شده توسط دیگران که ناظر هم دارند از پیشکسوتان به عنوان مشاوران عالی کمک می‌گیریم که ایا کاوش فلان منطقه صحیح انجام شده است.

 وی درمورد کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه‌های مختلف از جمله عمارت مسعودیه توضیح می‌دهد: یک باستان‌شناس بر حسب ضرورت فرضاً اجرای طرح‌های عمرانی یا بر اساس پاسخگویی به یکسری پرسش، یا بر اساس مرمت یک بنا و ضرورت داشتن پلان باستان‌شناسی از آن، طرح خود را در قالب یک پروپزال تحویل پژوهشکده می‌دهد و پس از بررسی‌های لازم در صورت تأیید پژوهشکده باستان‌شناس حق کاوش در محوطه، بنا یا بافت تاریخی را می‌یابد. به عبارتی هر نوع حفاری باستان‌شناسی مستلزم گرفتن مجوز از پژوهشکده باستان‌شناسی است.

 یگان حفاظت، حراست و میراث استان تهران از کاوش‌های مسعودیه مطلع شدند

چوبک با اشاره به این که بین حفاری‌های غیرمجاز و حفاری‌های باستان‌شناسی مجوز دار از پژوهشکده باید تفکیک اساسی قائل شد، تشریح می‌کند: برای کاوش در مسعودیه نیاز به موافقت میراث فرهنگی استان تهران یا هر استان دیگری نیست بلکه این پژوهشکده است که به عنوان مرجع علمی این موضوع را تأیید می کند. ممکن است ادارات میراث فرهنگی نیازمند کاوش در مجموعه‌ای باشند اما آنها نیز باستان‌شناس مربوط را با طرح پیشنهادی روانه پژوهشکده می‌کنند. از طرفی وقتی باستان‌شناس در یک محوطه یا بنا در هر استانی مشغول به کار شود یک نامه برای اداره کل میراث فرهنگی استان از سوی پژوهشکده ارسال می‌شود که در آن اعلام می‌کند فلان هیأت باستان‌شناسی ظرف چه مدت در کجا مشغول کاوش می‌شود که رونوشت آن نیز برای یگان حفاظت، حراست و سایر نهادهای ذی ربط همان استان ارسال می‌شود.

 رییس پژوهشکده باستان‌شناسی بیان می‌کند: هدف از ارسال نامه مطلع شدن میراث فرهنگی استان و شهر مذکور است تا ضمن انجام وظایف خود در قبال این کاوش‌ها، یگان حفاظت را برای نظارت و پاسداری از محوطه مورد نظر گسیل دهد.

 او تشریح می‌کند: نخست کاوش‌های انجام شده در ضلع غربی عمارت مسعودیه که توسط هیأتی به سرپرستی ناصر نوروززاده چگینی انجام شده دارای مجوز قانونی پژوهشکده باستان‌شناسی بوده است. دوم طبق قانون به دلیل آن که ایشان بازنشسته میراث فرهنگی هست نیاز به ناظر نداشته است و سوم نامه اعلام حفاری ایشان در عمارت مسعودیه برای میراث فرهنگی استان تهران و رونوشت آن برای یگان حفاظت ارسال شده و این روال نه تنها در مورد عمارت مسعودیه بلکه درباره تمام کاوش‌ها انجام می‌شود.

کاوش‌های باستان‌شناسی عمارت مسعودیه الگوی سایر بناها و محوطه‌ها

وی با تأکید بر این که کاوش‌های باستان‌شناسی عمارت مسعودیه باید الگوی سایر بناها و محوطه‌ها قرار گیرد، می‌افزاید: دست برقضا این را باید به فال نیک گرفت که آقایان تقی زاده و عادل فرهنگی پیش از انجام اقدامات مرمتی و حفاظتی موافق انجام مطالعات باستان‌شناسی بوده‌اند. باستان‌شناسی مقدمه مرمت و حفاظت است. براساس کاوش‌های باستان‌شناسی الگو و پلان مرمت مشخص می‌شود این درحالی است که در بسیاری از محوطه‌ها و بناها بدون انجام مطالعات باستان‌شناسی اقدام به ارائه طرح‌های مرمت می‌کنند که از پایه اشتباه است چرا که در بسیاری از محوطه‌ها و بناها به نام مرمت، خاکبرداری و آوار برداری انجام می‌شود بدون آن که پژوهشکده باستان‌شناسی از آن مطلع باشد.

 چوبک درباره حفاری‌های ضلع شرقی عمارت مسعودیه نیز می‌گوید: تا آنجا که اطلاع دارم در مورد کف سازی و محوطه‌سازی نیز آقای چگینی از منظر حفاظت بسیار حساس بودند و از آنها درخواست کردند بدون برنامه‌ریزی این کار انجام نشود و ابتدا مشخص شود که در کف عمارت مسعودیه از چه نوع سنگی استفاده شده است. همچنین تا آنجا که می‌دانم در حوزه باستان‌شناسی در ضلع شرقی آثاری وجود نداشته است.

 عمارت مسعودیه نیازمند کاوش‌های بعدی / اهمیت باستان‌شناسی شهری

وی با اشاره به این که مجوز کاوش‌های عمارت مسعودیه پیش از مدیریت وی صادر و حتی به دلیل ضرورت تداوم کاوش‌ها، این مجوز تمدید شده است، تأکید می‌کند: من بعدتر از این کاوش‌ها دیدن کردم و می‌دانم که کار آقای چگینی در محوطه نیمه تمام است و باید فازهای بعدی کاوش ادامه پیدا کند. در زمان بازدید هم کاوش‌های باستان‌شناسی مسعودیه برایم بسیار جذاب بود چرا که اطلاعات خیلی خوبی از مسعودیه ارائه می‌کرد و نقش و ضرورت باستان‌شناسی شهری و انجام مطالعات باستان‌شناسی پیش از اجرای هرگونه فعالیت مرمتی را به وضوح نشان می‌داد. این اقدام خوب و علمی باید الگوی تمامی طرح‌های مرمتی باشد. تا مطالعه باستان‌شناسی انجام نشود مرمت و حفاظت معنایی ندارد.

 به گفته چوبک حتی پژوهشکده باستان‌شناسی نامه‌ای به صندوق احیا ارسال کرده که در آن ضرورت ادامه فصل‌های کاوش مسعودیه تأکید شده است.

 ظاهراً صندوق از کاوش‌ها مطلع بوده است

او همچنین در پاسخ به این پرسش که ایا برگه‌ای از اعلام کاوش در مسعودیه برای صندوق احیا نیز ارسال شده است، اظهار می‌کند: قاعدتاً این اتفاق باید افتاده باشد. ظاهراً صندوق احیا در نامه‌یی اداری چنین درخواستی داشته است. همچنین آنها از ما درخواست ارائه گزارش داشتند که ارسال کردیم.

 پیشکسوتان سرمایه‌های میراث فرهنگی هستند

وی با ابراز تأسف از اتفاقات رخ داده در عمارت مسعودیه تصریح می‌کند: نباید در یک دعوی حقوقی حقی از یک کارشناس آن هم پیشکسوت ضایع شود این افراد سرمایه‌های اصلی میراث فرهنگی هستند.

 راه‌اندازی مرکز مطالعات قاجارشناسی/ تعیین کاربری باید متناسب شأن یک بنا باشد

 رییس پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به این که عمارت مسعودیه شأن خاصی دارد، پیشنهاد کرد که مسعودیه به مرکز مطالعات قاجار شناسی و مرکز اسناد آن تبدیل شود. همچنین تابلوهای مربوط به قاجار در موزه هنرهای زیبا در سعدآباد که زمانی در موزه نگارستان بود و مربوط به زندگی دوره قاجار است به این عمارت انتقال یابد. به عبارتی می‌توان یک موزه قاجار با کیفیت عالی ایجاد کرد که مرجع قاجار شناسی، مرکز مطالعات قاجار در حوزه موسیقی،تئاتر، هنر، فرهنگ و تاریخ کل کشور باشد. در عین حال می‌تواند مرکز حضور گردشگران علاقه‌مند به این دوران باشد و برای عمارت مسعودیه درآمدزایی هم بکند اما این مستلزم تهیه یک بسته بسیار با کیفیت توسط متخصصان خبره برای تعیین کاربری آن با حفظ شأنیت اثر است.

 با اداری شدن مسعودیه مخالفم

وی تأکید می‌کند : من با اداری شدن عمارت مسعودیه و بسته شدن در عمارت مخالفم اما تغییر کاربری آن باید با رویکرد کاملاً فرهنگی و هماهنگ با شأن اثر و علمی باشد نه این که با نورپردازی رنگی و راه‌اندازی رستوران بخواهیم از این عمارت کسب درآمد کنیم. این مسیر به بی‌راهه رفتن است. عمارت مسعودیه باید مرکز کارهای فرهنگی و مطالعاتی باشد.

 جزو مخالفان واگذاری عمارت مسعودیه هستم / واگذاری بدون پایش علمی ممنوع

چوبک با تأکید بر این که خودش و جامعه باستان‌شناسی از ابتدا جزو مخالفان واگذاری عمارت مسعودیه بوده‌اند، تصریح می‌کند: برای واگذاری بناها نخست باید یک چارچوب اصولی مرمت و حفاظت بنا و نوع کاربری متناسب با شأن اثر تعریف شود سپس برای واگذاری اقدام شود. ما نمی‌توانیم در مورد بناها و محوطه‌ها و واگذاری آنها آزمون و خطا را پیش بگیریم. واگذاری عمارت مسعودیه تجربه تلخی است که به سازمان میراث فرهنگی هشدار می‌دهد که بدون انجام مقدمات علمی و مطالعاتی نمی‌توان هر بنایی را با هر نوع کاربری واگذار کرد. از سویی باید مطالعات علمی انجام شود که در بناهای واگذار شده طی این چند سال چه مشکلات حقوقی، علمی، مطالعاتی، مرمتی، حفاظتی، فرهنگی و اقتصادی بوجود آمده است. به چه موارد قانونی یا علمی نیاز است و باید برای رفع خطرهای احتمالی واگذاری به بخش خصوصی چه تدبیری اندیشید. تا زمانی که این پایش انجام نشود واگذاری بناها و محوطه‌ها کاری با ریسک بالا و ضررهای غیر قابل جبران خواهد بود.

منبع: معماري نيوز