متات‌نيوز- «ثابت پاسال» را یکی از معدود نمونه‌های باقیمانده از خانه‌- باغ‌های ایرانی در منطقه آفریقا (جردن) تهران و حتی «بزرگترین خانه‌ی تهران» می‌نامند، خانه‌ای با وسعت ۱۲ هزار مترمربع که هر چند این روزها به نظر می‌رسد در بین مجتمع‌های مسکونی و تجاری گیر افتاده، اما به واسطه طرح‌هایی که مالکِ بنا قبل از ثبت ملی به میراث فرهنگی ارائه کرده و هنوز خبری از نتیجه بررسی‌های آن بیرون درز نکرده، احتمال بالا آمدن برجی هم‌قد و طراز دیگر ساختمان‌های اطراف آن دور از ذهن نیست.

به گزارش ایسنا، از چهار سال پیش تا امروز هراز گاهی نام بزرگترین خانه تهران سر زبان‌ها می‌افتد و با چندین اعتراض و هشدار از سوی دوستداران میراث فرهنگی و رسانه‌ها بار دیگر صداها خاموش می‌شوند تا سرانجام این بنای تاریخی ۳۱ خرداد امسال یعنی در هفته میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی به ثبت می‌رسد، در همان زمان‌هاست که مهدی چمران، رئیس وقت شورای شهر تهران می‌گوید: «می‌خواستند در این عمارت مجتمع تجاری بسازند و بلندمرتبه‌سازی کنند، اما پیشنهاد دادیم در آنجا مرکز فرهنگی و مذهبی ساخته شود، یعنی مسجد بسازند. البته باید در این مکان، بخش تجاری هم فعال شود تا بتواند هزینه‌های خود را دربیاورد.»

این صحبت‌ها هیچگاه تائید نشدند، اما به نظر می‌رسد نیازی به تائید آن‌ها نیست، چون براساس طرحی که مالک بنا به میراث فرهنگی داده و هنوز هیچ جواب رسمی درباره‌ی تائید یا رد این طرح ارائه نشده است، در فضای خالی حیاط این بنا به سمتِ غربِ آن طرح ساخت برجی ۱۴ طبقه وجود دارد.

البته نهم خرداد امسال و قبل از تصویب ثبت این بنای تاریخی، سپیده سیروس‌نیا، معاون میراث فرهنگی استان تهران به ایسنا اعلام کرده بود «براساس توافق انجام شده میان میراث فرهنگی استان تهران و مالک عمارت ثابت پاسال، این خانه تاریخی پابرجا می‌ماند و در کنار آن یک مرکز اقامتی ایجاد می‌شود، درا ین بنا اصل عمارت حفظ و مرمت می‌شود، اما با فاصله‌ای به اندازه عرض معبر عمارت تا دیواره خیابان جردن (آفریقا) یک هتل در بخش شمال غربی ثابت پاسال ایجاد می‌شود.

این ‌آخرین صحبت‌ها از سوی مسئولان میراث فرهنگی درباره‌ی ثابت پاسال بود، هرچند هر ازگاهی با حضور مسئولان میراث فرهنگی در برنامه‌های خبریِ مختلف آن‌ها در پاسخ به سرنوشت ثابت پاسال می‌گفتند، طرح در دست بررسی است و خبرنگاران را امیدوار می‌کردند که قرار نیست هیچ خدشه‌ای به این بنای تاریخی وارد شود، تا شهریور ماه امسال که مدیر کل دفتر ثبت آثار تاریخی اعلام کرده بود؛ « برای تعیین حریم این محوطه‌ی تاریخی، نخست باید اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران پیشنهاد حریم این بنای تاریخی را به ما بدهد تا ما بتوانیم آن را به تصویب برسانیم.» و این یعنی ثابت پاسال حتی حریم ندارد.

حالا همه‌ی این‌ها یک طرف و اظهارنظر مدیر کل سابق میراث فرهنگی استان تهران در آن زمان یک طرف که گفته بود؛ «تعداد طبقات را کمیسیون ماده پنج تعیین می‌کند، نه اداره کل میراث استان.»

پیشنهاد یا طرح ثابت پاسال باید دوباره بررسی شود

اما رجبعلی خسروآبادی، مدیر کل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران در آخرین اظهار نظرش درباره‌ی ثابت پاسال تا زمان حضورش در این اداره کل به ایسنا می‌گوید: «این بنای تاریخی خوشبختانه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، اما این ارتفاعات متعلق به ما نیست، براساس طرح باید فاصله معناداری از این فضا به سمت غرب و به اندازه‌ی فضایی که در سمت شرق بنا وجود دارد، گرفته شود. با این وجود آنچه که اعتقاد ماست، حفظ این بنای تاریخی است.»

وی ادامه می‌دهد: «این ساختمان در مرکزِ محدوده‌ای قرار گرفته که ضلع شرقی به سمت خیابان آفریقا یک فاصله افتاده دارد، مشابه آن فاصله باید در سمت دیگر نیز قراربگیرد و به آن فاصله عقب‌تر برود، بنابراین یک ارتفاع کوتاه و یک ارتفاع بزرگتر در زمینِ خریداری شده ایجاد می‌شود، یعنی در فضای بازِ ثابت پاسال بنا کوتاه می‌شود و ساختمان در حریم درجه یک قرار می‌گیرد و بنای دیگر پشت خط یعنی در زمین خریداری شده توس مالکِ جدید یعنی در حریم درجه دو قرار می‌گیرد، آن از محدوده ثابت پاسال جدا می‌شود.»

او طرح‌های منتشر شده در فضای مجازی که به طرح جدید ثابت پاسال منتسب شده را رد می‌کند و می‌گوید: «این طرح به شورای فنی ارائه نشده است، طرحی که به ما داده‌اند با این طرح متفاوت است. از سوی دیگر این بنا اکنون در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. هر پیشنهادی که بیاید باید بار دیگر بررسی شود، قرار بود اگر مالک تعهد بدهد، این اتفاق بیفتد اما آن تصویب نشد.»

خسروآبادی ادامه می‌دهد: یک نمای کلی از این طرح وجود دارد که کجا و در دو سطح کوتاه و بلند این ساختمان‌ها ساخته شود، این که آن زمان به این کار اجازه دادیم به دلیل حفظ آن بنای مرکزی  - عمارت اصلی ثابت پاسال- بود، اکنون آن اثر در فرهست میراث ملی ثبت شده است. طبیعا نه میراث‌فرهنگی و نه شورای فنی ما نسبت به این قضیه تا زمانی‌که طرح آن به معاونت میراث فرستاده شود، کاری انجام می‌دهیم.

طرح ثابت پاسال باید در کارگروه میراث فرهنگی بررسی شود

محمد حسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در این زمینه به ایسنا می‌گوید: ثابت پاسال، دو بحث دارد، یکی جریانی که به دنبال آن این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و دیگری موضوع معماری شهرسازی آن است.

او ادامه می‌دهد: آیا در چنین بنایی با توجه به ضوابط موجود اجازه‌ی کار می‌دهند؟ از سوی دیگر این طرح برای اجرائی شدن باید به کمیسیون ماده ۵ برده شود و ببینیم آیا اعضا آن را می‌پذیرند یا خیر؟

وی با بیان این نظر که «طرح کلی است اما جایی تأیید نشده است»، می‌افزاید: این طرح به کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی معماری شهرسازی برود چون بارگذاری سنگین دارد. باید دید با ضوابط میراثی  جور می‌شود، یا خیر؟

طالبیان با بیان این نکته که هر پروژه‌ای باید به کمیسیون ماده ۵ بیاید تا بعد از بررسی به آن رسما جواب داده شود، ادامه می‌دهد: زمانی‌که طرح دست ما رسید آن نخست در کارگروه میراث فرهنگی ارائه و بررسی شده و سپس نظرها اعلام می‌شود.

او در پاسخ به این شایعات که گفته می‌شود استان تهران این طرح را تائید کرده است، آن را رد می‌کند و می‌گوید: امکان ندارد این طرح را تأیید کرده باشند، ممکن است یک چارچوب داده شود که مثلا اگر قرار است ساخته شود، کجا ساخته شود، اما آن زمان هم که بحث بود، باید بررسی شود. اگر بخواهیم به بحث زمین‌های اطراف هم وارد شویم درست نیست. باید کاری کنیم که این بنا سالم بماند. مالک نیز چند زمین خریده است، اما ساختمانی که باید از نظر ضوابط شهرسازی و بارگذاری باید رعایت شود، بنای تاریخی ثابت پاسال است.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادامه می‌دهد: علاوه بر لزوم اعلام نظر از سوی کمیسیون ماده ۵، نظرات میراث فرهنگی نیز نخست به کمیته شورای فنی می‌رود، سپس کارگروه معاونت میراث‌فرهنگی سازمان و میراث فرهنگی استان تهران همگی جمع شده و یک نتیجه را اعلام می‌کنند که آن فرآیند این اقدام است.

مشروط کردیم که باید بنای تاریخی کامل حفظ شود

از سوی دیگر سپیده سیروس‌نیا، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران نیز درا ین زمینه به ایسنا توضیحاتی داده بود.

او نیز با رد طرحی که به عنوان آخرین طرح ثابت پاسال معرفی می‌شود، می‌گوید: این طرح اعلام شده نیست و از سوی ما نیز چنین طرحی تائید نشده است. نخست یک طرح دم دستی برای ما آوردند، که اعلام کردیم مشروط براین که با ما هماهنگ باشند، اجازه‌ی کار دارند. محدودیت‌هایی نیز مشروط بر حفظ کامل بنای تاریخی گذاشتیم.

وی ادامه داد: از سوی دیگر میراث فرهنگی اعلام کرد که «می‌تواند برای برنامه‌ریزی‌های بعدی، با هدف رها نشدن بنا، مرمت و استفاده‌ی مناسبِ آن به مالک کمک کند.»

به گزارش ایسنا، این سه اظهارنظر متعلق به روزهای پایانی حضور رجبعلی خسروآبادی، مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران، در سمت خود است، اما بعد از برکناری وی و حضور مدیر کل میراث‌فرهنگی جدید در این اداره کل، خبرنگار ایسنا تلاش کرد تا با مجید مهدوی، مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران و سپیده سیروس‌نیبا معاون میراث فرهنگی این اداره کل ارتباط گرفته و آخرین وضعیت پرونده‌ی "ثابت پاسال" را جویا شود، اما موفق به صحبت با آن‌ها نشد.

منبع: ايسنا