متات‌نيوز- میدان بهارستان، از نظر مکانی شاهد رویدادها و اتفاق‌های تاریخی بسیاری است، تجمع‌ها، راهپیمایی‌ها و اعتراض‌هایی مثل به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه. در طول سال‌های مختلف این شاهد تاریخی در گذار از زمان، با تغییرات آب و هوایی و شرایط جوی دچار تغییرات زیادی شده‌است. به همین دلیل اقدامات بهسازی میدان بهارستان از جمله اقداماتی بود که طی یک سال گذشته توسط سازمان زیباسازی شهر تهران پیگیری شد.

هادی صادقی، معاون تبلیغات و درآمد سازمان زیباسازی شهر تهران با اشاره به سیاست این مجموعه در عملیات بهسازی و ساماندهی نما و منظر بهارستان به منظور صیانت از هویت تاریخی تهران می‌‌گوید: «سیاست ما تاکید بر هویت تاریخی فرهنگی و استقرار نظم بصری بود، چون این میدان از نظر بصری مخدوش و آشفته بود. به دنبال اولویت بخشیدن پیاده بر سواره بودیم. در این میان، برنامه‌های ما بهسازی نماهای فرسوده، ساماندهی منظر و پیرایش جداره‌ها و حذف آلودگی‌های بصری، اصلاح تابلوهای کاربری و اصناف، بازطراحی دسترسی به رینگ میدان تا مردم دوباره بتوانند در این مکان استراحت کنند.»

در این میان اما نورآرایی جداره نخستین مجلس شورای ملی اولین اقدام تعین بخش پروژه بهسازی بهارستان بود که سال گذشته در بیست و دوم بهمن ماه به انجام رسید. از آنجایی که میدان بهارستان هویت خود را از مجلس شورای ملی، رستنگاه حضور مردم در تعیین سرنوشت‌شان است، سازمان زیباسازی با درک این موضوع تلاش کرد این کالبد را با نوآرایی در شب به چشم بنشاند.

اما از جمله اقداماتی که سازمان زیباسازی در فعالیت‌های خود دنبال کرد استفاده از هنر شهری برای هویت بخشی به میدان بود، به همین دلیل در گام نخست بناهای باهویت شناسایی و کار شروع شد، استراتژی اصلی برگرداندن نماها و منظر میدان به ساخت اولیه بود، یعنی اگر ساختمانی در دهه 20 یا 30 ساخته شده بود، با جمع‌آوری عکس‌های قدیمی آن بنا، تلاش شد نما را به شکل اول برگردانده شود.

صادقی در این زمینه توضیح می‌دهد: «برای اجرایی شدن این کار، ابتدا با کاربران مکاتبه کردیم، جلسه تشریحی گذاشتیم و رضایت آنها را گرفتیم، تا بتوانیم در برخی نماها دخل و تصرف داشته‌باشیم. سپس کار ما از 20 آبان ماه سال 94 آغاز شد و آخر دی ماه به پایان خواهد رسید، در این میان 472 کاربری در بهارستان شناسایی و اقدامات در گستره وسیعی آغاز شد.»

اقدامات در چهار شاخه

اما جغرافیای عملیات احیا و بهسازی میدان بهارستان از خیابان جمهوری، نبش خیابان ظهیر الاسلام، میدان بهارستان، خیابان اکباتان، خیابان کمال الملک، خیابان مصطفی خمینی تا سرچشمه و از سرچشمه تا پامنار خیابان امیرکبیر وسعت داشت. در این عملیات تعداد 72 بلوک ساختمانی با 448 کاربری در همکف و 1400 کاربری در طبقات انجام شد. این اقدامات در چهار حوزه انجام شده‌است؛ بهسازی نماها، ساماندهی تابلوها، بهبود شبکه برق و نور معبر و مجموعه اقدامات معرفی هویت‌های بهارستان انجام شد.

صادقی با اشاره به سه رویکرد در بهسازی نماهای میدان بهارستان، توضیح می‌دهد: «ما در این کار به سه شیوه عمل کردیم؛ رویکرد ما بازگشت به اصالت نخستین بناها بوده‌است. در مطالعه مجموعه 72 بلوک ساختمانی پهنه بهارستان، ما سه مدل مختلف دیدیم؛ ساختمان‌هایی که فاقد نما بودند که چهار ساختمان بودند، ساختمان‌هایی که متعلق به دوره پهلوی دوم بودند و نمای سنگی داشتند و سوم که بیشترین بناها را شامل می‌شد، ساختمان‌هایی با نمای آجری بود.»

وی ادامه می‌دهد: «درخصوص ساختمان‌های فاقد نما که به شیوه آجرگری رها شده‌بودند، ما در هم پیوندی با ساختمان‌های مجاور از ته ساختمان‌های مجاور در هم پیوندی با بافت منطقه، نمای آجر با بازشوهای مشابه همسایه‌ها استفاده و اجرا کردیم. درباره نماهای سنگی که بیش از 50 سال عمر داشتند و معتلق به دوره پهلوی دوم بودند، پنج نما بود که دو نما با شستشو مرتب شدند و بازشوهای آنها رنگ آمیزی شد و تغییراتی رخ داده بود که اصلاح شد. همچنین سه ساختمان سنگی عصر پهلوی دوم هم که جنس مصالح سنگ مناسب نبود و بعد 50 سال فرسوده شده بود و امکان بهسازی با شستشو میسر نبود، سنگ با همان جنس و طرح عوض شد.»

صادقی در بخش دیگر صحبت‌های خود به گروه سوم ساختمان‌های آجری این محدوده جغرافیایی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «برای بهسازی ساختمان‌های این گروه، به دو شیوه برخورد شد، یک شیوه پاکیزگی و بندکشی مجدد، سه بلوک ساختمانی به دلیل اینکه از مجموعه 52 بلوک آجری، امکان تحمل نمای جدید را نداشتند و دیگر اینکه روی آجرها در سالیان 50 سال گذشته، سیمان کشیده‌بودند امکان تحمل آجر جدید را نداشتند، با تمیز کردن سیمان‌ها هم جلوه مناسبی پیدا نمی‌شد به دلیل آسیبی که سیمان در طول سال‌ها وارد کرده‌بود، عین نما را با استحکام بخشی نما، همانندسازی کردیم که این اقدامات عمدتا در خیابان امیرکبیر و کوچه کوکب رخ داد.»

وی همچنین درباره ساماندهی تابلوها می‌گوید: «در حلقه میدان بهارستان، در هم پیوندی با ایوان مجلس شورای اسلامی یا ملی از کتیبه سیمانی و حروف آهنی رنگ فیروزه استفاده شده‌است که هیچ کجای ایران این را نمی‌بینید و مشخصا برای اینجا طراحی و اجرا شده‌است. همچنین در خیابان مصطفی خمینی و جمهوری، بدون استفاده از مواد مصنوعی و پلاستیک که کمابیش مرسوم است از بافت طبیعی چوب و آهن فیروزه‌ای استفاده شده‌است.»

هویت های یک میدان

وی همچنین درباره مجموعه اقدامات معرفی هویت‌های میدان بهارستان، توضیح می‌دهد: «آن بخش از خاطرات تهران که در این پهنه جغرافیا رخ داده‌بود به تصویر، کتیبه یا نور عینیت بخشیده شد. تهران قدیم را به عنوان چنارستان می‌شناختند، 600 مترمربع کاشی نگاری تهران چنارستان در ضلع غربی میدان بهارستان به یاد باغ‌های نظامیه، نگارستان و سپهسالار انجام شده‌است.»

اقدام دیگر کتیبه رویداد بهارستان است که در نبش خیابان صفی علی‌شاه می‌توان آن را مشاهده‌کرد، در این کتیبه، مجموعه کالبد و جان بهارستان در چهار هزار کلمه معرفی کرده‌است. همچنین اسامی نمایندگان دوره نخست مجلس مشروطیت بر سنگ‌های حوض بهارستان و اسامی نمایندگان دوره اول مجلس جمهوریت بر سنگ حوض غربی بهارستان حک شده‌است. در ضلع غربی میدان نیز، مجسمه‌ای از توپ لیاخوف که به دستور محمدعلی شاه به سمت مجلس پرتاب شد، نصب شده‌است.

صادقی درباره بخش دیگر اقداماتی که در این بخش انجام شده ، می‌گوید: «دیوارنگاره رویدادهای بهارستان، مجموعه‌ای از عکس‌های تاریخی میدان، مثل رویداد روز معلم، کودتای 28 مرداد، زمان ساخت مسجد سپهسالار، زمان ساخت مجلس شورا و فتح مجلس توسط انقلابیون 57 در دیواری به مساحت 800 متر در شمال شرق میدان اجرا شده‌است.»

همچنین می‌توانید نرده شعر ملک الشعرای بهار به عنوان شاعر آزادی خواه و ضد استبداد در جنوب میدان بهارستان ببینید که به زیبایی طراحی و اجرا شده‌است. شهر فرنگی نیز به نام شهر مشروطیت، تصاویر رهبران دو نهضت مشروطیت و ملی شدن صنعت نفت را در ضلع شمال جنب کلانتری به نمایش می‌گذارد. اگر می‌خواهید درباره قصه تشکیل مجلس تا پایان دوره پهلوی اول و دستاوردهای مجلس را بیشتر بدانید بهتر است به ضلع شرقی میدان بهارستان بروید و آنها را در چهار کتیبه مدور مشاهده کنید.

معاون تبلیغات و درآمد سازمان زیباسازی شهر تهران اما در بخش دیگر سخنان خود می‌گوید: «همه فکر می‌کنند وقتی درباره زیباسازی صحبت می‌کنیم منظور اضافه کردن است، چون زیبایی با واژه ساختن همایند شده، فکر می‌کنند باید چیزی بسازی، اضافه یا الحاق کنی تا جایی زیبا شود، اما ما در تجربه‌های مختلف خود به این نتیجه رسیدیم که بعضی اوقات، زیبایی در کم‌کردن، سبک‌کردن و حذف‌کردن است. گاهی اگر افزوده‌های زیاد مثل کانال، کولر، تابلو، رنگ و سیمان اضافه را پاک‌کنیم و آن نما به اصالت برگردد، زیباسازی مفهوم بهتری دارد.»

منبع: سازمان زيباسازي شهر تهران