متات‌نيوز- اسکندر مختاری – کارشناس پیشکسوت میراث فرهنگی- معتقد است طرح ساماندهی میدان امام خمینی چندین بار با حضور مشاور، مسوولان زیباسازی و اعضای شورای شهر مطرح شده و حتی در دوره ریاست احمد مسجد جامعی به تصویب رسیده است. از سویی به گفته وی طرح مطالعات ترافیکی و پیوست فرهنگی – اجتماعی میدان هم انجام شده است.
مریم اطیابی-به گزارش معماری
نیوز؛ از زمانی که میدان توپخانه ( امام خمینی، سپه) در سال ۱۲۸۴ هجری قمری در دوره
ناصرالدین شاه و به دستور امیر کبیر ساخته شد تا کنون دچار تغییر و تحولات بسیار شده
است. از جمله آن که ساختمان تلگرافخانه تهران ساختمان باشکوهی که در سال 1305 در جنوب
میدان با گنبدی زیبا ساخته شد و در سال ۱۳۰۷ خورشیدی در میدان توپخانه تهران (میدان
سپه پسین) گشایش یافت، در سال ۱۳۴۹ تخریب و ساختمان ۱۴ طبقه مخابرات کنونی جایگزین
آن شد.
در دوره معاصر بیش از یک دهه
است که احساس می‌شود میدان توپخانه باید ساماندهی شود و باز هم یادآور روزگار قدیم
باشد. هرچند دیگر نمی‌توان جای غول عظیم‌الجثه ساختمان مخابرات، تلگرافخانه را بنا
کرد اما در طرح ساماندهی میدان مقرر شده در ضلع شمالی آن ساختمان بلدیه بار دیگر بازسازی
شود. هر چند از سال 94 ایستگاه اتوبوس و تاکسی به همین منظور تغییر مکان دادند و گودبرداری
مکانی نیز انجام شده است اما طرح چند صباحی بر روی زمین باقی مانده و اجرا نمی‌شود.
علت‌های گوناگونی برای این تعلل مطرح می‌شود از جمله مخالفت برخی از اعضای شورای شهر
با ساخت یا طراحی آن . حال این پرسش بوجود می آید که چرا سازمان زیباسازی با موافقت
سازمان میراث فرهنگی دست به چنین اقدامی زده است؟ ضرورت سامندهی میدان امام و بازسازی
ساختمان بلدیه از منظر میراث فرهنگی چیست؟
ساخت بلدیه یک خواست جمعی
است
اسکندر مختاری که از اعضای
شورای فنی میراث فرهنگی استان تهران و کارشناسان پیشکسوت میراث فرهنگی و مشاوران طرح‌های
میراثی سازمان زیباسازی شهرداری است ساخت بلدیه را یک خواست جمعی می‌داند که تمام کسانی
که دغدغه تجدید حیات مرکز شهر تهران را دارند، خواهان ایجاد آن هستند چرا که میدان
امام خمینی را یک نقطه کلیدی می‌دانند که رابط اصلی بین شهر جدید و شهر کهن است.
میدان توپخانه خاطره جمعی
پایتخت است
او در این باره توضیح می‌دهد:
در واقع محدوده حصار صفوی شهر در جنوب این میدان قرار گرفته که با محله ارگ،محله اودلاجان،
و در قسمت شمال با محله دولت همجواری دارد.هنگامی که این میدان شکل گرفت با توسعه شهر
همزمان شد. میدان توپخانه در اصل نماینده شهر جدید بود که در یک مرحله از تحولات شهری
در حال وقوع بود. به همین دلیل آثاری که در لبه میدان قرار داشت در طی 50 الی 60 سال
گذشته به دلایل مختلف از بین رفت و چهره میدان به حدی مخدوش شد که دیگر خوانایی خودش
را از دست داد. اکنون خواست همه کسانی است که به دنبال خاطره جمعی از شهر هستند، احیا
دوباره میدان امام خمینی است و این آرزو بارها به زبان آمده است.از 10 الی 15 سال پیش
بر این نکته اصرار ورزیده شد که حتماً باید میدان توپخانه سابق یا میدان امام خمینی
جدید دوباره به حالت قدیم بازگردد. اما مهم این بود که کدام دوره قابل تجدید حیات است.
اصل موضوع ساختمان بلدیه نیست بلکه میدان امام خمینی است که در دوره‌های مختلف به آن
صدمه وارد شده است.
بر سر توپخانه چه آمده است؟
مختاری اضافه می‌کند: ساختمان
بلدیه در یک دوره‌ای خراب می‌شود، تلگرافخانه خراب می‌شود و به جای آن این ساختمان
بلند مخابرات شکل می‌گیرد. بعد پس از انقلاب برای احداث مترو قورخانه خراب می‌شود و
ضلع غربی میدان صدمه می‌بیند .پیش از آن سر خیابان ناصر خسرو انفجاری حاصل می‌شود و
پس از آن این بخش تبدیل به یک محوطه باز می‌شود.
میدان توپخانه بخشی از کریدور
گردشگری است
او با بیان این که در طول
این چند سال اخیر تلاش بر این بود که خوانایی میدان دوباره به آن باز گردد، تأکید می‌کند:حالا
که به نظر من مجموعه میدان مشق به یک پیاده‌راه تبدیل شده و محدوده ارگ و کاخ گلستان
به سمت بازار هم به پیاده راه تبدیل شده است، یک کریدور گردشگری قوی در تهران می‌تواند
شکل بگیرد و این کریدور از میدان مشق به میدان امام خمینی می‌رسد و از آنجا وارد محدوده
شهر کهن شامل ارگ، اودلاجان و بازار می‌شود.
به گزارش معماری نیوز، چندی
قبل مهدی چمران- رییس شورای شهر تهران – در باره احداث مجدد ساختمان بلدیه به معماری
نیوز گفته بود:«در صحن شورا هم مطرح کردیم که چرا پروژه ای که طراحی اش در شورا به
تصویب نرسیده و پروانه ساخت ندارد، گودبرداری‌اش زودتر از طی کردن مراحل قانونی آغاز
می‌شود. اگر طراحی آن نهایی شود و مورد تایید شورا هم باشد، پروژه ادامه خواهد یافت.»
شورای فنی تصویب کرد/ مسجد
جامعی بیانیه داد
مختاری در این باره و این
که آیا طرح بلدیه مصوبه شورای فنی تهران را دارد، می‌گوید: این طرح در شورای فنی میراث
فرهنگی مطرح و تصویب شده است. همچنین خاطرم هست در دوره ریاست آقای مسجد جامعی بر شورای
شهر تهران حوالی سال 93 با موضوع میدان امام خمینی در معاونت شهرداری جلسه‌ای برگزار
شد که مهندس مهدی چمران و اقای محمد مهدی تندگویان دو عضو دیگر شورای شهر هم در آن
جلسه حضور داشتند، همچنین معاون شهرسازی. آقای مسجد جامعی هم به عنوان رییس شورای شهر
طرح را تصویب کردند و بیانیه بسیار شیرینی هم در مورد ضرورت ساماندهی میدان امام خمینی
منتشر کردند.
نمی‌دانم یک طرح چند بار باید
به شورا برود؟!
او ادامه می‌دهد: من نمی‌دانم
چرا آقای چمران چنین حرفی زده‌اند. من حداقل به خاطر دارم در دو تا از جلسات کمیسیون
شورای شهر در این مورد شرکت کردم و می‌دانم مشاور تهیه کننده طرح هم همین کار را کرده
است و می‌دانم سازمان زیباسازی هم با شورای شهر جلسه داشته است! من نمی‌دانم یک طرح
چند بار باید به شورا برود؟!
به گزارش معماری نیوز؛ پیش
از این اقبال شاکری هم درباره ساخت بلدیه اظهار کرده بود:مطالعات این پروژه آماده نیست
و نباید برای آن که حتما یک پروژه را اجرایی کنیم، گود برداری کرده و بدون مطالعات
تلاش کنیم تا با هر مشکلی آن را به اتمام برسانیم.
وی با بیان این که مطالعات
ترافیکی و اجتماعی طرح باید تکمیل شود، گفت: اگر مسئولان اجرایی و مدیران شهری که در
این طرح مسئولیت دارند، تعهد رسمی و تضمین لازم را به شورا بدهند که چنانچه این پروژه
ساخته شد و به اهداف اولیه اش نرسید خسارت وارده به شهر را از جیب خودشان پرداخت می‌کنند
با اجرای آن موافقت می‌کنیم اما کسی حاضر نیست چنین سندی را به ما بدهد.
رییس کمیته عمران شورای شهر
تهران معتقد است لزومی ندارد ساختمانی که در حافظه شهروندان تهرانی باقی نمانده و کسی
شکل قدیم ساختمان بلدیه را به یاد نمی آورد دوباره بازسازی شود. هویت تهران با بازسازی
این ساختمان باز نمی‌گردد و بهتر است برای این مکان به فضای سبز تبدیل شود!
مطالعات ترافیکی و پیوست اجتماعی-
فرهنگی انجام شده است
مختاری درباره سخنان اقبال
شاکری هم می‌گوید:« ایشان دو مسأله را در سخنانشان تأکید کردند یکی بحث ترافیکی است
که خوشبختانه این طرح مطالعات ترافیکی دارد و معاونت ترافیکی در جریان مطالعات این
طرح هست و در جلسات مختلف مصوبه معاونت ترافیک را گرفته است. بحث دیگر مطالعات اجتماعی
است که البته حرف ایشان کاملاً درست و ضروری است. ایشان می‌خواهند بدانند که این طرح
مطالعات ضمیمه پیوست فرهنگی- اجتماعی دارد یا خیر. که باید عرض کنم بله چنین مطالعاتی
دارد. اتفاقاً این هم در دو مرحله تهیه شده به عبارتی هم مشاور طرح آن را تهیه کرده
است و هم مشاور جداگانه‌ای برای طرح‌های پیوست آنجا توسط سازمان زیباسازی مورد مشورت
قرار گرفته است. و این طرح هم پیوست اجتماعی دارد. بنابراین دو ایرادی که آقای شاکری
گرفتند اعم از ایرادات ترافیکی و اجتماعی، پاسخ‌های کارشناسی‌اش قبلاً تهیه شده است
و مشکلی وجود ندارد.
به گزارش معماری نیوز؛ از
سوی چمران اظهار کرده بود که هنوز طراحی این ساختمان آماده نشده تا در صحن شورا مطرح
و مراحل تصویب آن طی شود.
حال این پرسش پیش می‌آید که
آیا شورای شهر با طرح مشاور اختلاف سلیقه دارد و از این رو این طرح را نمی‌پسندد و
اجازه احداث آن را نمی‌دهد؟
ساختمان عین به عین ساخته
می‌شود
مختاری در این بازه اظهار
می‌کند: آخر اکنون اختلاف سلیقه‌ای در زمینه وجود ندارد. قرار شده کاربری بنا فرهنگی
و در ارتباط با کل شهر و با موضوعیت معرفی شهر تهران باشد از این رو بنای بلدیه با
نام « خانه شهر» احداث خواهد شد. نظر کارشناسان بیشتر بر این بود که معاصر سازی شود،
نظر مهندس چمران و برخی دیگر از کارشناسان این بود که همان بلدیه عین به عین ساخته
شود و در نهایت در آخرین جلساتی که من حضور ذهن دارم قرار شد نظر عین به عین ساختن
پیش برود اما در کل این موضوعی نیست که به خاطر آن ساخت بلدیه را به تأخیر بیاندازیم.
گمان نمی‌کنم حتی اگر به زعم شما اختلاف سلیقه‌ای هم باشد این امر سبب تأخیر ساخت شود.
باید لبه‌های توپخانه به آن
بازگردانده شود
وی درباره نظر برخی از اعضای
شورای شهر و کارشناسان میراث فرهنگی که معتقدند ساخت بلدیه ضرورتی ندارد و به جای آن
می‌توان لاله‌زار را ساماندهی کرد یا بناهای تاریخی بیشتری را خریداری کرد، می‌گوید:
بحث ساختمان نیست موضوع، میدان است که بخشی از آن ناقص شده. قرار است میدان به عنوان
مبدل شهر قدیم به شهر جدید بازگردد و معرفی بر تاریخ و گذشته شهر باشد. در یک دوره‌ای
گذشتگان به طرز غریبی میدان توپخانه را نادیده گرفتند و ساختمان بلدیه را تخریب کردند،
یا ارزش‌های میدان را ندیدند و ساختمان مخابرات را با آن ارتفاع ساختند و تعادل بصری
میدان را از بین بردند، یا قورخانه را تخریب کردند و به جای آن مترو ساختند. گویی همه
فراموش کردند که اینجا یک میدان است نه عرصه آزمون و خطا و ساخت و ساز. بنابراین اصلاً
بحث بلدیه در میان نیست بحث بازگرداندن میدان به ابعاد اولیه است.
نه تنها بلدیه بلکه ساختمان‌های
ارزشمند میدان هم باید مرمت شوند
او در عین حال تأکید می‌کند:
در شهر ما در اثر بی‌توجهی ما در طول زمان یکی از مهمترین میادینش که ورودی شهر قدیم
به مدرن است، مُثله شده است. دستش قطع شده، پایش فلج شده، یک گوشش بریده شده، چشم سمت
راستش کم سو شده و... اگر قرار است چنین موجودی ادامه حیات بدهد چه باید کرد؟ قرار
است اینها سرجایش باز گردد تا حیات میدان توپخانه تداوم یابد. تا گردشگر به میدان بیاید،
تا روح جدیدی در کالبد آن دمیده شود، با چه چیز این موضوع باید مخالفت کرد؟! از منظر
زیبایی شناسی باید لبه‌های میدان به آن بازگردانده شود. آنقدری که می‌توان این کار
را کرد باید جلو رفت. برای همین موزه استاد علی اکبرخان صنعتی مرمت شده است همانطور
که باید بانک،ساختمان کاوه و... مرمت شود تا این میدان بیانگر تحولات تاریخی در سده
حاضر باشد.
منبع: معماري‌نيوز