متات‌نيوز- در حالی 1350 گورستان در کل کشور به ثبت ملی رسیده است که از این تعداد تنها 12 گورستان تعیین حریم شده‌اند.
گورستانها و آرامستان‌ها
یکی از مهمترین اماکن تاریخی- باستانی به شمار می‌روند. این در حالی است که بسیاری
از مقبره‌های قدیمی با خط‌های ممتاز رقاع، کوفی، بنایی، ثلث، نسخ و نستعلیق کنده‌کاری
شده و تصاویری از قیچی، شانه، آینه و ابزار شغل‌های خفتگان در خاک تاریخ دیگری را روایت
می‌کند. افزون بر این قبور بسیاری از فرهیختگان و نام‌آوران و مشاهیر نیز در این آرامستان‌ها
وجود دارد. اما کم نبودند گورستانها و آرامستان‌هایی که افزون بر سرقت و دستبرد توسط
حفاران غیر مجاز، مشمول گزند و آسیب طرح‌های عمرانی نیز شده‌اند. گورستان‌هایی که گاه
قدمت چندهزار ساله یا چندصد ساله داشته‌اند و با وجود ثبت ملی شدن به بهانه‌های گوناگون
تخریب شده‌اند.
اما نخستین قبرستان‌های ثبت
ملی ایران کدامند؟ چه تعداد گورستان در کل کشور ثبت ملی شده و از این تعداد چند ارامستان
تعیین حریم شده است؟
قبرستان
«گشت» در سراوان استان سیستان و بلوچستان، گورستان قدمگاه (باداميار) تبریز در استان
آذربایجان شرقی و قبرستان «بابا نجم » فیروزآباد در استان فارس جزو نخستین گورستان‌های
هستند که به ترتیب در سال‌های 1345، 1348 و 1380 در فهرست آثار ثبت ملی قرار گرفتند.
در این بین از 1350 گورستان
ثبت ملی کشور، استان فارس با 265، سیستان و بلوچستان با 197 و آذربایجان شرقی با
148 گورستان ثبت ملی شده رتبه‌های نخست تا سوم را در ثبت گورستانها در فهرست اثار
ملی از آن خود کرده‌اند. این در حالی است که در کل کشور تنها 12 گورستان تعیین حریم
شده است. به عبارتی 99 درصد گورستان‌های ثبت ملی تعیین حریم نشده‌اند!
نکته جالب توجه آن که استان‌های
سیستان و بلوچستان و آذربایجان شرقی با دارا بودن بالاترین آمار گورستان ثبتی تاکنون
اقدامی در جهت تعیین حرایم آثار فوق انجام نداده‌اند. از میان 31 استان دارای گورستان
ثبتی هم فقط 6 استان جهت تهیه حریم آثار فوق اقدام کرده‌اند و 25 استان دیگر فعالیتی
در این زمینه نداشته‌اند.
استان
فارس با 5 گورستان، گیلان 3 گورستان ، کهگیلویه و بویر احمد، خراسان جنوبی، ایلام و
بوشهر هر کدام با 1 گورستان تنها استان‌هایی هستند که به تعیین حریم در این زمینه پرداخته‌اند.
در بوشهر گورستان «مهاجران
انگلیسی»، در بیرجند استان خراسان جنوبی گورستان «نوفرست» و در کهگیلویه و بویر احمد
قبرستان «پیشه‌و»ر شهرستان دنا، تعیین حریم شده‌اند همچنین گورستان «هلوج» در شهرستان
ایوان استان ایلام و قبرستان «فال» در شهرستان مهر استان فارس نیز از تعیین حریم بی‌نصیب
نمانده‌اند.
این در حالی است که در استان
فارس هنگامی که می‌خواستند مجموعه تخت جمشید ، نقش رستم و نقش رجب را در سال 1390 تعیین
حریم کنند، 4 گورستان در این محدوده‌ها وجود داشت که مجبور به تعیین حریم آنها نیز
شدند از جمله گورهای خمره‌ای نقش رستم، قبرستان «چشمه» تخت جمشید، قبرستان«شول» ، گورهای
توده سنگی کوه رحمت.
در منطقه «مریان» تالش گیلان
نیز تعیین حریمی برای گورستانها صورت گرفته است. به این ترتیب هنگامی که در این استان
خواستند 12 اثر را تعیین حریم کنند از این تعداد ،3 اثر نصیب گورستان‌های تاریخی شد
که شامل گورستان« تندبین»2، گورستان باستانی «مریان»4،گورستان باستانی «مریان 12» می‌شد.
این در حالی است که در استان گیلان 127 گورستان ثبت ملی وجود دارد و تنها 3 آرامستان
تعیین حریم شده است.
از سوی دیگر باید توجه داشت
در انواع مجموعه آثار ثبت ملی 6 نوع اثر شامل آرامگاه، خانه، مسجد، تپه، محوطه و گورستان
همیشه در تمامی استان‌ها وجود دارد اما از 31 استان تنها 6 استان اقدام به تعیین حریم
برای گورستان‌های تاریخی کرده‌اند
.
ذکر این نکته هم ضروری است
که از سال 1345 گورستانها در فهرست اثار ملی قرار گرفته‌اند و حدود 45 سال هم هست
که تعیین حریم انجام می‌شود اما در طول تمامی این سال‌ها تنها 12 گورستان تعیین حریم
شده‌اند و گمان می‌رود بیش از 5 هزار سال زمان نیاز باشد تا تمامی گورستان‌های ثبت
ملی تعیین حریم شوند.
این در حالی است که گورستان‌های
مشهوری چون تلاسر املش، ابن بابویه تهران، دارالسلام شیراز مربوط به قرن اول هجری تا
کنون، گورستان توران پشت شهرستان تفت استان یزد مربوط به سدهٔ ۵ تا ۱۱ ه. ق و گورستان
«ورنوسفادران» مربوط به دوره صفوی - دوره قاجار شهرستان خمینی شهر، تخت فولاد استان
اصفهان و...همچنان تعیین حریم نشده‌اند و هر لحظه خطر تخریب به بهانه طرح‌های عمرانی
در کمین آنها است.
منبع: معماري‌نيوز