متات‌نيوز- بنای زیبای آرامگاه خیام که توسط هوشنگ سیحون معمار برجسته ایرانی طراحی شده است این روزها به سبب بی‌توجهی دچار آسیب جدی شده و نیاز به مرمت دارد.

به گزارش خبرنگار معماری نیوز چند روز پیش بزرگداشت حکیم عمر خیام دانشمند، ریاضیدان، ستاره‌شناس و رباعی‌سرای دوره سلجوقی بود. در جهان خیام به عنوان یک شاعر، ریاضیدان و اخترشناس شناخته شده‌ است.

خیام در سال 517 ه.ق چشم از جهان فرو بست. وی را در زادگاهش نیشابور به خاک سپردند. آرامگاه اين شاعـر بزرگ و رياضي دان مشهور ايراني، حکيم عمر خيام در باغـي در نـيشابور است.

آرامگاه یا بنای یادبود خیام از ساختمان‌های شاخص طراحی شده در ایران است که تلفیقی موفق از عناصر سنتی و مدرن را به نمایش گذاشته است. طراح و معمار این آرامگاه و محوطه پیرامونی آن هوشنگ سیحون بوده‌است.

با این حال این بنای زیبا این روزها به سبب بی‌توجهی دچار آسیب جدی شده است.

واضح‌ترین آسیبی که شاید در همان نگاه اول چشم هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب کند رطوبت نزولی در پایه‌های این بنا است که رنگ پایه‌ها را تغییر داده است. پایه‌های این بنا همچنین دچار ریزش مصالح و به تبع آن جدا شدن لعاب کاشی‌ها شده است.

همین آسیب‌ یعنی ریزش مصالح و جداشدن لعاب کاشی‌ها در پوشش داخلی سقف هم وجود دارد.

سست بودن کاشی‌ها در جداره این بنا هم این خطر را ایجاد کرده که هر لحظه امکان ریزش مصالح بر روی بازدیدکنندگان و گردشگران وجود دارد.

گنبد و آسمانه آرامگاه خیام هم با ریزش مصالح و جدا شدن لعاب مواجه است همچنین ریخته شدن فضولات پرندگان بر روی آسمانه هم جلوه زشتی به آن داده است.

بدنه بیرونی آرامگاه هم دچار ترک‌خوردگی شده است، همچنین این بدنه به دلیل عدم مرمت به موقع و تأثیر شرایط جوی و انبساط و انقباض مصالح دچار ریختگی مصالح کاشی معرق شده است.

متاسفانه محل اتصال بدنه به سقف بنا هم مثل بدنه بیرونی دچار ترک خوردگی شده و آن هم نیاز به مرمت دارد.

در جهان خیام به عنوان یک شاعر، ریاضیدان و اخترشناس شناخته شده‌است. أثیرات خیام بر ادبیات غرب از مارک تواین تا تی. اس. الیوت او را به نماد فلسفه شرق و شاعر محبوب روشنفکران جهان تبدیل کرده‌است.

آرامگاه خیام هرساله مورد بازدید شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی و دوستداران این شاعر، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس بزرگ قرار می‌گیرد.

با این اوصاف جای تأسف است که به بنای ارزشمند این چهره ارزشمند تاریخ کشورمان این چنین بی‌مهری می‌شود.

درباره آرامگاه حکیم عمر خیام بیشتر بدانیم

آرامگاه خیام که از باغ‌های دیدنی در ایران معاصر است و مجموعه‌ای از کتابخانه، موزه و مهمانخانه را داراست. تندیسی از حکیم عمرخیام در محوطه ورودی باغ نصب شده است. مساحت باغ خیام بیست هزار متر مربع و طول بنای یادبود مشبک آن ۱۸ متر است و اطراف آن‌را درختان کاج احاطه کرده‌اند.

در سال 1335 انجمن آثار ملی در نامه‌ای به مهندس هوشنگ سیحون نوشت که وضع بنای موجود آرامگاه حکیم عمر خیام متناسب با شخصیت علمی و هنری خیام نیست و انجمن در نظر دارد در این مورد اقداماتی به عمل آورد.

از وی خواسته شده بود طرح و نقشه جدیدی متناسب با شخصیت خیام طراحی کند. محل جدید آرامگاه انتخابی سیحون در گوشه شمالی باغ مورد تایید انجمن قرار گرفت و در پی آن طرح پیشنهادی وی در 1337 به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فرستاده شد.

سیحون علاوه بر آرامگاه خیام طراح بنای یادبودی آرامگاه بوعلی‌سینا و طراح آرامگاه‌های نادرشاه افشار، فردوسی و کمال‌الملک بوده‌است.

در سال 1338 ساخت آرامگاه آغاز شد و در این سال قسمت‌های عمده کار از جمله گودبرداری، بتن ریزی‌های بنا و طرح محوطه به اجرا درآمد. در سال 1341 کار ساختمان آرامگاه به پایان رسید.

ارتفاع مقبره 22 متر است و استخوان بندی اصلی آن فلزی محاط در پوشش بتنی است. شکل بنا در پایین تقسیم بندی 10 گانه دارد و فاصله پایه‌ها 5 متر است.

اضلاع بنا مستقیما به سمت بالا ادامه یافته و به صورت اشکال هندسی منظم تورفتگی پیدا می‌کنند و بعد به صورت تقریبا مخروطی شکل به هم رسیده شبه گنبدی را در بالا به وجود می‌آورند که قسمت عمده آن مشبک و تو خالی و یادآور ستاره‌ای است که نماد شخصیت علمی و ستاره شناسی خیام تلقی می‌شود.

در کتیبه‌های لوزی‌شکل و کاشی‌کاری شده بنای یادبود خیام، بیست رباعی از خیام به خط تعلیق توسط مرتضی عبدالرسولی در ۱۳۳۹ ش نگاشته است] که تحت نظارت طراح و معمار بنا، مهندس سیحون انجام شده و نمونه‌ای منحصر به فرد از کاربرد خط تعلیق در کتیبه‌نگاری بناها به‌شمار می‌رود. خط تعلیق هر چند امروزه فراموش شده اما نخستین خط ایرانی است و در روزگار خیام در میان کاتبان کاربرد فراوانی داشت.

بنا به آرزوی خیام که دریکی از شعرهای خود آورده "کاش مزارم جای قرار میگرفت که برگ کل بر مزارم می ریخت " سیحون این آرزو را بر آورده و معماری بنا را از تداخل امام زاده و با تنظیم ارتفاع آرامگاه ،شکوفه های درختان اطراف بر روی قبر به زیبایی آن می افزاید.

شعر و شاعری، ریاضیات و علم نجوم در این عمارت توسط استاد سیحون به هم آمیخته و نمادی از علومی را که عمر خیام در آن دست داشته پدیدار شده است.

منبع: معماري‌نيوز