متات‌نيوز- ارگ بم عضوی از منظومه بزرگی از بناهای تاریخی است که آن را در میان گرفته اند، مانند قلعه دختر در شمال رودخانه پشت رود و آثار فراوران دیگری که در شهر بم قرار دارد.

براساس مطالعات به عمل آمده این آثار معرف حداقل 2 هزار سال تجربه زیست ساکنین بم در این بخش از سرزمین است که محوطه های باستانی و آثار تاریخی فراوانی را شامل می شود، ارزش آثار موجود در منطقه شهری بم به حدی است که به عنوان ششمین اثر تاریخی ایران در جایگاه میراث بشری قرار گرفته و در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. ارگ تاریخی بم به عنوان شاخص ترین نمودار ارزش ها در کنار 63 اثر تاریخی شهر بم قرار دارد.

شهر بم در جنوب شرقی ایران در منطقه ای قرار دارد که نهایت خشکسالی و کم آبی فلات ایران در آن منطقه است. شهری که کاملا بر روی خط زلزله قرار دارد و یکی از بزرگترین گسل های زلزله در کنار شهر است، حال این سوال در ذهن ایجاد می شود که چرا شهر بم در این منطقه ایجاد شده است؟ چه خاصیتی موجب شده تا شهری در این منطقه ایجاد شود؟ مردم ایران همیشه نام بم را بر زبان داشته اند، ارگ بم، خرمای بم، پرتقال بم که هر کدام از موارد ذکر شده معرف خوبی برای شناخت شهر بوده است.

بم در کویری ساخته شده که بیشتر سال دچار طوفان شن است و گرمای طاقت فرسا دارد، پس چرا این مکان از زمانهای دور تاکنون محل زندگی بوده است.

مسلما زلزله و خطرات طبیعی همیشه در طول تاریخ با توجه به شواهد وجود داشته است و پاسخ این سوالات را باید از نعمت طبیعی و خدادادی که همین گسل به وجود آورده است جستجو کرد، چراکه همین گسل باعث شده که آبهای منطقه در کنار گسل ظاهر شوند و این شکستگی زمین باعث به وجود آوردن اولین امکان زندگی ، یعنی آب شده است چراکه هرکجا آب بوده انسانها در آنجا زندگی به وجود آورده اند. با تلاش و تفکر گل آفریدند که بزرگترین محوطه تاریخی خشتی جهان در کنار همین امکان طبیعت و سفره های آبی ساخته شده است، پس گسل نمی تواند همیشه بلا باشد در اینجا نعمت است، در بم تولید آب و حیات کرده است، از این فضای تعریف شده که امکانات زندگی و مشکلات آن با هم تنیده شده است در تفکرات انسان ها در طول تاریخ همساز شده و شهر را به وجود آورده است، شهری که خصوصیات خاص خود را دارد.

 ایجاد قنات بسیار، ایجاد نخلستانهای زیبا و پربار و استوار در مقابل طوفانها، ایجاد باغهای مرکبات و سبزیجات که باغهای سه طبقه به وجود آورده است، در بالا خرما در وسط مرکبات و در پایین سبزیجات تولید می شود که این خصوصیات فقط مختص این منطقه است و کمتر در جای دیگر امکان چنین تولیدی وجود دارد و این طبیعت زیبا در منظر ارگ تاریخی بم قرار گرفته است.

 در زلزله دی ماه سال ۱۳۸۲ که مردم بم بیشتر عزیزان خود را از دست داده بودند تخریب ارگ بم هم جزو ناراحتی های مردم بوده است، رابطه ارگ با مردم شهر کاملا در روزهای اول محسوس بوده و مشخص بود که دو عنصر شهر و ارگ لازم و ملزوم هم بودند.  این موضوع در روز اول واقعه زلزله یعنی جمعه ۵ / 10 /۹۲ که خود را به بم رسانده بودم کاملا مشخص بود که تمام مردم شهر نگران از دست دادن عزیزان خود و ارزش های شهری و تاریخی شهرشان بودند، به علت تخریب زیاد و بسته شدن راه های داخل شهر راه رسیدن به ارگ بم را گم کرده بودم و سرگردان به دنبال ارگ می گشتم که از یک شخصی که سه نفر از عزیزان خود را از دست داده بود و بالای سر آنها ایستاده بود تا ماشین حمل جنازه برسد و آنها را تحویل دهد سوال کردم:

"آقا ارگ بم کجاست ؟"

پرسید: " ارگ بم را چه کار داری؟"

گفتم چند نفر از همکاران من در آنجا در زیر آوار هستند، همراه با دادن آدرس گفت: " افسوس ارگ ۲۰۰۰ هزار ساله ما هم خراب شد"؛ معلوم بود که خاطره ارگ و مردم به هم گره خورده است و این همبستگی بین شهر و طبیعت و ارگ تاریخی را انسان کاملا حس می‌کرد و مشخص بود این مجموعه ها از هم جدا شدنی نیستند.

شهربم یک باغ شهر است که معماری با فضاهای سبز و قنوات و ارتباط با کویر  و ارگ قدیمی یک مجموعه یکپارچه بوده است که در طول سال‌ها شکل گرفته و زندگی کرده است.

با بررسی ضایعه زلزله در کل عناصر شهر مشخص بود که تقریبا ۴۰ درصد شهر تخریب شده است و ۶۰ درصد که شامل باغ ها، شبکه ها و قنوات و طبیعت است برپاست. مالکیت ها و قطعات کاملا روشن بود جهت بازسازی باید به سوالات بعد از زلزله پاسخ داده می شد، مسلما واقعه زلزله تاسف بار بود، مردم  تلفات و صدمات زیادی دیدند، عزیزان خود را از دست داده اند و وحشت زده هستند. با این وضع راضی نبودند شهرشان را ترک کنند، علاقه داشتند در روی خرابه های خانه ها  در چادر زندگی کنند ولی به خانه های پیش ساخته اطراف شهر نروند.

در نتیجه، این تجربه خوبی برای بازسازی شهر بود ولی همیشه متاسفانه طراحان شهری به جای آسیب شناسی و راه حل های مقاوم‌سازی بلافاصله پیشنهاد جابجایی شهر را می دهند که اگر کمی مطالعات تاریخی و جامعه شناسی و ارزش های موجود که مورد علاقه مردم بود را بررسی می‌کردند به راه‌حل‌های بهتری دست می یافتند.

 شهر بم باید در همین نقطه ساخت می‌شد چون تمام امکانات زندگی در همین محل بود به خصوص رابطه تاریخی با ارگ بم که نیاز به بازسازی ارگ و بازگشت آن به فرم قبل از زلزله را دوچندان می کرد، باید از تکنولوژی روز برای مقاوم کردن استفاده شود چرا که همان روز اول زلزله با مشاهده ارگ و باقی ماندن کلیه پای دیوارها و برج و پی  و همچنین داشتن نقشه ارگ و وجود استادکاران آشنا با این معماری امکان بازسازی بسیار فراهم بود که خوشبختانه با مدیریت کارشناسان با تجربه این موضوع پیگیری شد و تا حدودی با مطالعه و دقت بازسازی در ارگ انجام گرفته است، امیدواریم با حمایت و سرعت بیشتر انشاالله به کمک مسئولین سازمان میراث فرهنگی این راه ادامه یابد و ارگ در کنار شهر تاریخی بم پایدار بماند، چون معماری و فرم بناها و ارتباطات مورد توجه است که این علاقه را بین ارگ تاریخی و مردم شهر برقرار کند.

منبع: ميراث آريا