متات‌نيوز- در حالی که بر اساس ماده 102 و بند 22 از ماده 55 قانون شهرداری‌ها، به هنگام اجرا پروژه عمرانی در محوطه‌های تاریخی، پیمانکاران و ناظران شهرداری مکلفند نظرات و طرح‌های اداره میراث فرهنگی، راجع به نحوه حفظ آثار باستانی و میزان حریم آن‌ها را رعایت و از نظر متخصصان استفاده کنند، اما زمانی که واحدهای نوسازی و بهسازی شهرداری در محلات تاریخی شهر مشغول کار هستند هیچ خبری از حضورکارشناسان میراث فرهنگی نیست. پرسش اصلی این است که چرا شهرداری در اجرا پروژه‌های عمرانی با میراث فرهنگی تعامل ندارد؟
اسکان نيوز- سمیه قنبری: در ایامی نه چندان دور در محیط‌های
علمی این بحث مطرح بود که «توسعه» و «حفاظت» هیچ‌گاه در کنار هم نمی‌توانند قرار‌گیرند!
باور بر این بود که این دو مقوله از یک جنس نیستند و نمی‌توان این دو را در کنار هم
قرارداد. با ورود تعابیر نوین «مرمت شهری» امکان انجام فعالیت‌های توسعه‌ای در شهر
هم زمان با حفظ و حراست از منظر شهری تاریخی فراهم شد. اکنون در بحث مرمت شهری مباحث
حفاظتی در کنار توسعه قرار می‌گیرد و می‌توان با توسعه شهر همچنان زیبایی‌ها و نشانه‌های
تاریخی شهر را حفظ کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان معتقد است، در اصفهان از دانش متخصصان مرمت کمتر استفاده می‌شود و همین کم‌توجهی سبب شده تا شاهد
بروز مشکل در پروژه‌های عمرانی در محوطه های تاریخی مانند خیابان چهارباغ عباسی باشیم.
بهنام پدرام می‌گوید: مراجعه به کتاب قانون
شهرداری‌ها ساده‌ترین راه برای بررسی مشکلاتی این‌چنینی است. ماده 102 از کتاب قانون
شهرداری هم به این موضوع پرداخته و تاکید کرده «زمانی که در طی پروژه‌های عمرانی به
شواهد باستانی برخورد شود ضروری است، موضوع
به اداره مربوطه اطلاع‌رسانی و از نظریات کارشناسان آن اداره به خوبی بهره گرفته شود».
بند 22 از ماده 55 کتاب قانون شهرداری‌ها نیز
در ارتباط همکاری شهرداری با اداره میراث فرهنگی در حفظ و حراست از بناهای تاریخی است.
بنابراین طبق قوانین شهرداری در محوطه‌های تاریخی، پیمانکاران و ناظران شهرداری مکلفند نظرات و طرح‌های اداره
میراث فرهنگی، راجع به نحوه حفظ آثار باستانی و میزان حریم آن‌ها را رعایت کنند.
قانون شهرداری‌ها به فعالیت عمرانی در محوطه‌ها
و سایت‌های باستانی توجه وِیژه دارد، اما با وجود قوانین از این دست شاهدیم زمانی که
واحدهای نوسازی و بهسازی شهرداری در محلات تاریخی شهر مشغول کار هستند هیچ خبری از
حضورکارشناسان میراث فرهنگی نیست. پرسش اصلی این است که چرا شهرداری در اجرا پروژه‌های
عمرانی با میراث فرهنگی تعامل ندارد؟ درصورتی‌که یک شهر تاریخی متعلق به همگان است؛
نه شهرداری، نه میراث فرهنگی و نه هیچ شخصی حق ندارد به‌تنهایی برای یک شهر تاریخی
تصمیم‌گیری کند. قانون در این زمینه کاملا مشخص و صریح است اما مشخص نیست که چرا از
این قانون پیروی نمی‌شود.
نباید نقطه نظرات میراث فرهنگی را مانع
در انجام کارها بدانیم
این متخصص مرمت و احیا بناها و بافت های
تاریخی ادامه داد: روشن‌ترین حالت مساله این است که در هر گوشه از شهر تاریخی که قصد
انجام فعالیت عمرانی داریم باید از نقطه نظرات کارشناسان سازمان میراث فرهنگی استفاده
کنیم و این را بدانیم که قرار نیست این نقطه نظرات مانع انجام کار شود؛ بلکه با تعامل
و هم‌فکری می‌توان مناسب‌ترین روش را برای اجرا پروژه انتخاب کرد.
نباید نقطه نظرات میراث فرهنگی را مانع
در انجام کارها بدانیم، از طرف دیگر کارشناس میراث فرهنگی هم باید این دیدگاه را داشته
باشد که در برخورد با مسائل شهری با شهرداری به تعامل برسد. این که شهرداری و میراث
فرهنگی در مقابل یکدیگر قرار بگیرند سبب می‌شود تا مجموعه‌ای که پول و قدرت بیشتری
دارد حرفش را حتی اگر اشتباه باشد، بیش ببرد. روندی که متاسفانه در حال حاضر در اصفهان
شاهد آن هستیم. هرچند در این سال‌ها تجربه‌های خوبی هم از همکاری و تعامل میراث فرهنگی
با شهرداری وجود دارد، اما این تعامل بسیار اندک است.
این متخصص مرمت ابنیه و احیا بافت‌های تاریخی
با بیان این‌که تعامل بین شهرداری و سازمان میراث فرهنگی بسیار کم‌رنگ است، می‌گوید:
این در حالی است که کارشناسان خبره‌ای در هر دو مجموعه حضور دارند که از آن‌ها کمتر
استفاده می‌شود.
پدرام با اشاره به حضور کم‌رنگ کارشناسان میراث فرهنگی
در اجرا پروژه‌هایی مانند سنگفرش خیابان چهارباغ عباسی، می‌گوید: باید جایگاه نماینده
میراث فرهنگی در اجرا طرح‌های این‌چنین تعریف شود.
در اجرا پروژه‌های عمرانی از دانش مرمتگران
شهری استفاده نمی‌شود
پدرام با گلایه از این‌که در حال حاضر از
دانش مرمتگران شهری در شهر تاریخی اصفهان استفاده نمی‌شود، می‌گوید: زمانی که در اجرا
پروژه‌های عمرانی از دانش مرمتگران شهری استفاده نمی‌شود منطقی است که متخصصان این
رشته، اشکالات و نواقصی را که در اجرا کار شاهد آن هستند متذکر شوند. موضوعی که سبب
شده تا جامعه حفاظت‌گر به‌عنوان جامعه منتقد شناخته شوند.
زمانی که پیمانکار شهرداری بدون توجه به
اصول مرمت شهری کار را پیش می‌برد، کاملا طبیعی است که جامعه حفاظت‌گر نسبت به اشکالات،
موضع‌گیری و آن‌ها را مطرح کرده و ایده و طرح‌های مناسب جایگزین را ارائه کنند. در
نتیجه این گروه از متخصصان همیشه به عنوان
منتقد شناخته می‌شوند. درصورتی‌که این متخصصان تنها اصول و قوانینی که باید از سوی
پیمانکار برای فعالیت در محوطه‌های تاریخی رعایت شود را متذکر می‌شوند؛ اما به اشتباه
گروهی که باید از دانش آن‌ها برای توسعه و
حفاظت شهر استفاده شود معمولا به عنوان مخالفان توسعه شهری شناخته می‌شوند. درصورتی‌که
آن‌ها تنها مواردی را که مغایر با اصول حفاظت است، متذکر می‌شوند.
چرا سازمان نوسازی به انتقادها و توصیه‌های
متخصصان توجی نکرده
پدرام ادامه داد: طبیعی است که برای کار
در سایتی همانند چهارباغ با رویکردهای حفاظتی، اجرا کار به زمان بیشتری نیاز دارد چرا
که بر اساس شواهد، لایه‌های تاریخی در زیر خیابان وجود داشته که باید با دقت بیشتری
با آن‌ها برخورد می‌شد. شناسایی سازه‌های ارزشمند
تاریخی و حفاظت از آن‌ها زمان‌بر است و نمی‌توان با معیار مصرف بودجه در محدوده کوتاه
زمانی با آن برخوردکرد.
پوشاندن سازه‌های تاریخی با قشری از بتن
کاری قطعا اشتباه است. در این روش به‌سرعت
و با کمترین هزینه سنگفرش انجام شده اما آیا طبق قانون شهرداری‌ها اجازه انجام چنین
کاری را در سایت تاریخی چهارباغ داشتیم؟
پرسشی جدی مطرح است که چرا با وجود انتقادهای مطرح‌شده
و شواهد تاریخی که وجود لایه‌های تاریخی در زیر سطح چهارباغ را تائید می‌کند سازمان
نوسازی و بهسازی شهرداری توجهی به این موضوع مهم نکرده است؟ چرا با وجود شواهد باستان‌شناسی
که قبلا در محدوده چهارباغ به دست آمده بود و وجود لایه‌های تاریخی را تائید می‌کرد
بتن‌ریزی صورت پذیرفت؟ چرا به نظرات باستان شناسانی که بخشی از شواهد تاریخی ازجمله
(پلان کاخ جهان‌نما) را جانمایی نمودند، در مورد ادامه مطالعات توجهی نشد و میراث صفوی
با قشر ضخیمی از بتن مدفون شد؟
شهرداری در برخورد با چهارباغ راه عجولانه را انتخاب کرد و با بتن‌ریزی در این
محور تاریخی امکان دست‌یابی به لایه‌های زیرین را برای همیشه از بین برد.
پدرام با تاکید بر این‌که نمی‌خواهم در
قالب یکی از منتقدان قرار بگیرم، ادامه داد، می‌خواهم یکی از افرادی باشم که با دیگر
کارشناسان و نظریه پردازان تعامل می‌کند تا مواردی را که به توسعه و حفاظت اصفهان کمک
می‌کند را مطرح کنم.
شهرداری اطمینان داشته باشد که شنیدن و تعامل کردن
به توصیه کارشناسان و متخصصان که تاکنون آن‌ها را فقط در قالب منتقد دیده و در برابر
آن‌ها موضع گرفته است می‌تواند نتیجه بهتری درپی داشته باشد.
نمی‌توان منکر وجود لایه‌های تاریخی در
زیر سطح چهارباغ شد
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش
که شهرداری مدعی است قسمتی از خیابان چهارباغ که سنگ شده فاقد لایه‌های تاریخی است،
می‌گوید: اسناد، عکس‌ها و گفته‌هایی از باستان شناسان موجود است که ثابت می‌کند در
زیر خیابان چهارباغ لایه‌های تاریخی وجود دارد؛ عکس‌های که شاید تعدادی از آن‌ها توسط
سازمان نوسازی و بهسازی در حین حفاری تهیه شده باشد. با این اوصاف نمی‌توان منکر وجود
لایه‌های تاریخی در زیر سطح چهارباغ شد.
نکته مجهول دیگر آن‌که چگونه عزیزان شهرداری اظهار
می‌کنند که در مکان‌های سنگفرش شده چهارباغ هیچ‌گونه لایه تاریخی وجود نداشته است! به استناد کدام کار باستان‌شناسی این سخن مطرح‌شده
است. باستان‌شناسانی که در خیابان چهارباغ عباسی کاوش انجام داده‌اند وجود لایه‌های
تاریخی را تائید کرده و شواهد آن را نشان داده‌اند. چگونه بدون انجام حفاری در کل خیابان
چهارباغ عباسی وجود لایه‌های تاریخی در خیابان رد می‌شود؟ بر اساس کدام کاوش باستان‌شناسی
این‌گونه اظهارنظر می‌شود؟
این روش کار کردن سبب شد تا ابد پرسش‌ها
درباره چهارباغ باقی بماند
وقتی مطرح می‌شود که در چهارباغ عباسی لایه
تاریخی وجود ندارد باید دلایل و شواهدی که منجربه این اظهارنظر شده را ارائه کنند،
این گفته باید از سوی یک باستان‌شناس که در چهارباغ کاوش انجام داده مطرح شود نه از
سوی پیمانکار شهرداری. خوب بود ابتدا چند فصل کاوش در خیابان چهارباغ عباسی انجام می‌شد
سپس اقدام به سنگفرش خیابان می‌کردند؛ این روش کار کردن سبب شد تا ابد پرسش‌ها درباره
چهارباغ باقی بماند.
پدرام با اشاره به این که می‌گویند منتقدان سبب کندی
کار در شهر می‌شوند، ادامه داد: نقد یک رسم جهانی است اگر منتقد وجود نداشته باشد که
واویلا می‌شود. همیشه افرادی هستند که از یک نقطه‌نظر دیگر به کار نگاه می‌کنند. می‌توان
از منتقدان در بحث طراحی استفاده کرد. باید بپذیریم که منتقد دشمن نیست منتقد کسی است
که به نفع شهر حرف می‌زند پس بهتر است از نظرات این افراد استفاده کرد شاید در حرف‌های
آن‌ها نکته‌ای وجود دارد که به آن توجه نشده است.
این روش کار کردن سبب شده تا حفاظت‌گر به‌عنوان
منتقد مطرح شود. نوسازی و بهسازی در حالی در محوطه‌های تاریخی شهر کار می‌کند که حتی
یک کارشناس تخصصی حفاظتی در آن محوطه مشغول به کار نیست.
نباید تنها براساس خواست گردشگر در یک شهر
تاریخی کارکرد
اگر به نظرات معمار حفاظتگران و باستان
شناسان عاشق اصفهان بیشتر دقت کنیم و از دانش آن‌ها در حوزه حفاظت و باستان‌شناسی بیشتر
استفاده کنیم قطعا به نفع این شهر زیبای خداست.
هدف از این بحث رسیدن به «ضرورت تعامل»
در انجام عملیات عمرانی با نگاه حفاظتی به میراث فرهنگی بود که در همین راستا پدرام
از تجربه کوچک خود با شهرداری ناحیه 5 اصفهان می‌گوید: در طی شهریور و مهر 1397 در
پروژه عمرانی تجدید سنگفرش کوچه سنگتراش ها در مجاورت بناهای تاریخی متعلق به دانشگاه
هنر اصفهان، تعاملی بین ناظر دانشگاه هنر با پیمانکار، مهندس ناظر و مدیر آتلیه شهرداری
ناحیه 5 در راستا محوطه‌سازی جلو ساختمان‌های دانشکده مرمت صورت پذیرفت که منجربه رعایت
مسایل حفاظتی تا حد امکان گردید که البته لازم است از همین طریق از ایشان قدردانی کنم.
پدرام در ادامه به موضوع تاثیرگذار دیگری
اشاره می‌کند: نوسازی و بهسازی لازم است به مساله گردشگر نیز از دیگر زوایا نگاه کند.
صرفا نباید بر اساس خواست گردشگر در یک شهر تاریخی کارکرد. بعضی از خواسته‌های گردشگران
می‌تواند ویرانگر باشد. در شهری با پشتوانه تاریخی اصفهان باید بر روی گردشگر فرهنگی
تمرکز کرد. شهر تاریخی را نباید تنها برای گردشگرانی که به دنبال گرفتن عکس یادگاری
با فضاهای تاریخی هستند، آماده کرد؛ این رویکرد یعنی تخریب میراث فرهنگی, یعنی تخریب
منظر شهری تاریخی. باید تمرکز بر گروهی از گردشگران باشد که به دنبال شناخت تاریخ و
هویت اصفهان هستند. بر این اساس توجه به منشور «توریسم فرهنگی» ( گردشگری فرهنگی) لازم
است، در دستور کارقرار گیرد.
منبع: اسكان‌نيوز