متات‌نيوز- در حالیکه به گفته قائم مقام تولیت مدرسه علمیه عباسقلی خان سازه الحاقی حیاط مدرسه با اطلاع سازمان میراث فرهنگی برپا شده است؛ اما وفا ثابتی، مسئول پایگاه میراث فرهنگی بافت پیرامون حرم می‌گوید این سازه بدون هماهنگی با میراث فرهنگی بنا شده است.
مدرسه علمیه عباسقلی
خان از قدیمی ترین بناهای تاریخی برجای مانده در شهر مشهد است. این مدرسه بر اساس کتیبه
آن در سال 1077 ه.ق در دوران حکومت شاه سلیمان صفوی و توسط عباسقلی خان شاملو، بیگلر
بیگی خراسان بنا شده است. این بنا در تاریخ 26 تیر ماه 1357 با شماره ثبت 1617 در فهرست
آثار ملی به ثبت رسیده است
عباسقلی خان مدت
34 سال حاکم خراسان بود و برای اداره این مدرسه علمیه 76 رقبه وقف کرده است. این رقبات
از ابتدای پایین خیابان شروع می‌شود؛ بازار حضرتی، سرای گمرک، کوچه باغ حسن خان و برخی
رقبات دیگر در تربت جام و تایباد و هرات افغانستان از جمله رقبات مدرسه علمیه عباسقلی
خان هستند. براساس وقفنامه هزینه‌های اداره مدرسه از درآمد این رقبات تامین خواهد شد.
از ابتدای تاسیس مدرسه
علمیه عباسقلی خان تا حدود 80 سال پیش تولیت مدرسه همواره در اختیار خاندان شاملو بود.
در این زمان به دلیل اختلافات بوجود آمده میان وارثان عباسقلی خان برسر تعیین فرزند
ارشد، موقوفات عباسقلی خان و از جمله مدرسه علمیه در اختیار اداره فرهنگ و بعد هم در
اختیار اداره اوقاف قرار گرفت و حدود 70 سال تولیت مدرسه از دست خانواده شاملو خارج
شد. اما حدود 13 سال بعد از انقلاب مرتضی شاملو، نسل هفتم عباسقلی خان، پس از شکایت
دردادگاه و ارائه اسناد و مدارک و اثبات نُسَب بالاخره در سال 1387 موفق شد تولیت موقوفات
عباسقلی خان را مجددا به خانواده شاملو و نوادگان وی بازگرداند.
به گفته سپهری شاملو
فرزند ارشد مرتضی شاملو(تولیت موقوفات عباسقلی خان) و قائم مقام تولیت، در سال 87 مدرسه
را به صورت مخروبه تحویل گرفتند و تا امروز بین 1.5 تا 2 میلیارد تومان برای مرمت و
بازسازی مدرسه هزینه کردند. اما از مجموع 76 رقبه این موقوفات تنها 3 رقبه تحویل گرفته
شده و بقیه هنوز در دست افراد غیر است.
قائم مقام تولیت مدرسه
علمیه در دیدار با خبرنگاران میراث فرهنگی، درباره برخورد مسئولان میراث فرهنگی با آثاری که ثبت ملی
شده‌اند گفت: مسئولان میراث فرهنگی در ثبت آثار فرهنگی به نصب یک تابلو بر سردر آن
مکان اکتفا می‌کنند.
او با اشاره به ارتباط
با کارشناسان سازمان میراث فرهنگی با تولیت مدرسه افزود: در چندسال اخیر از دوستان
میراث فرهنگی دعوت کردیم و آنها هم به ما کمک کردند. البته این کمکها مالی نبود بلکه
کمکهای تخصصی و کارشناسی بود . ما هم سعی کردیم به دستوراتی که دوستان میراث می‌دهند
عمل کنیم.
سپهری شاملو گفت:
قبل از تحویل مدرسه به خاندان شاملو در مدرسه به روی همه بسته بود و مخصوصا به کارشناسان
سازمان میراث فرهنگی اجازه ورود داده نمی‌شد. ما در مدرسه را به روی همه باز کردیم
و معتقدیم که این میراث متعلق به همه مردم
است و تنها متعلق به ما نیست.
با وجود اینکه قائم
مقام تولیت مدرسه عباسقلی خان بر اجرای دستورات کارشناسان میراث فرهنگی تاکید دارد
اما وجود سازه الحاقی ناهماهنگ و ناموزون حیاط مدرسه این سخن را تایید نمی‌کند.
به گزارش CHN سپهری شاملو با پذیرش ضمنی تخلف بودن بنای الحاقی
وسط صحن مدرسه در پاسخ به خبرنگاران گفت: این بنا الحاقیه است. بسیاری هم معتقدند که
ساخت این بنا تخلف است. شاید ما هم بپذیریم
این تخلف است. اما اینجا 200 طلبه فعال فارغ‌التصیل دانشگاهی داریم. اینجا نیاز به
مکانی برای نماز خواندن، تشکیل کلاس و برگزاری جلسه دارد. ما کار دیگری نمی‌توانستیم
بکنیم. و مجبور بودیم این سازه را درست کنیم.
او در پاسخ به سوالات
متعدد خبرنگاران در خصوص کاربرد این بنای الحاقی گفت: در گذشته این مدرسه بیشتر کاربرد
خوابگاهی داشته است و کلاسها به صورت حجره‌ای برگزار می‌شد. اما امروز کلاسها با استفاده
تکنولوژی‌های جدید برگزار می‌شود و یک حجره ظرفیت
50-60 طلبه را ندارد و ما احتیاج به یک سالن داشتیم.
وی در ادامه با تاکید
بر محدودیتهای مدرسه افزود: من هم دوست داشتم این بنا اینجا نبود به همین خاطر این
سازه الحاقی را از بنا جدا کرده‌ایم تا هر کس آمد متوجه شود که این بنا الحاقی است
. به محض اینکه جای دیگری برای برگزاری کلاس درس طلاب داشته باشیم این را جمع خواهیم
کرد اما در حال حاضر مجبور هستیم که این بنا را داشته باشیم.
قائم مقام تولیت مدرسه
در پاسخ به سوالی درباره اطلاع اداره میراث
فرهنگی مشهد و موافقت آنها با ساخت این سازه صراحتا عنوان کرد: بله سازمان میراث فرهنگی
موافقت کرد.
ساخت بنای الحاقی
در حیاط مدرسه تصرف غیر قانونی و ناروا در عرصه اثر است. این سازه به صورت کامل منظر
ایوان اصلی مسجد و تزیینات زیبای آن را از بین برده است. چنین چشم پوشی‌های از طرف
سازمان میراث فرهنگی اگر صورت گرفته باشد در آینده به زیان دیگر آثار تاریخی خواهد
بود و راه برای تخلفات مشابه هموار خواهد کرد.
اما وفا ثابتی مسئول
پایگاه میراث فرهنگی بافت پیرامون حرم امام رضا در این باره نظر دیگری دارداشت و تاکید کرد: میراث اصلا اجازه ساخت چنین سازه‌ای
را به مدرسه نداده است. قبلا یک سازه نامطلوب زیر ایوان اصلی مدرسه ایجاد کرده بودند
و در آنجا نماز برگزار می‌کردند. بعد از جمع کردن آن سازه، این سازه موقت را در حیاط
مدرسه ایجاد کردند که البته با هماهنگی میراث فرهنگی نبوده است.
یکی از کارشناسان
و پژوهشگران میراث فرهنگی در شهر مشهد که در
جلسه برگزار شده درخصوص این سازه حضور داشته است تصریح کرد: من در جلسه مربوط به مدرسه
حضور داشتم. سازمان میراث فرهنگی اجازه این کار را نداده و از پیمانکار و هیات امنای مدرسه علمیه عباسقلی خان شکایت کرده
است. پیگیری حقوقی این کار در حال انجام است اما تصمیم گرفته شده که در این خصوص سکوت
خبری داشته باشند. شکایت هم مربوط به حدود یک و نیم ماه گذشته است.
مشکلات این بنای تاریخی در
جوار حرم مطهر هشتمین امام تنها به سازه الحاقی محدود نمی‌شود. چینش ناهماهنگ و بدون
نظم و قاعده کاشی‌های دیوارهای مدرسه هم یکی دیگر از مشکلات این مدرسه به جای مانده
از عصر صفوی است که به نظر می‌رسد در زمان مرمت و بازسازی مدرسه توجهی به آن نشده است.
بافت تاریخی پیرامون
حرم مطهر امام رضا (ع) بیش از 15 سال است که زیر چرخ بولدزرها و سایه جرثقیل‌ها نفسهای
آخر می‌کشد و تمامی هویت و تاریخ و پیشینه‌اش زیر لایه‌ای از آسفالت یا طبقات هتل‌های چندستاره نوساز و یا مال‌های
(بازارها) نیمه خالی بدون مشتری مدفون شده است.
دیدن بنایی با عمر
360 ساله که به سبب موقوفه بودن توانسته از زیر تیغ تیز تخریب و بازسازی‌های ناهمگون
بافت پیرامون حرم جان سالم به در ببرد موجب خرسندی است، مشروط بر آنکه بتوان آن را
از دخل تصرفات ناورا در امان داشت.
منبع: ميراث فرهنگي